Basel, en nog een eindje terug

Vanaf 7.00 uur staat het ontbijt klaar.  En om klokslag 8.00 uur staat onze stadsgids klaar in de lobby. Het blijkt een Engelstalig gids van Nederlandse afkomst. Ze spreekt prima Nederlands maar tijdens de stadwandeling slaat het Nederlands plotseling om in het Engels. Ook een taal die prima is te volgen.

Basel blijkt een oude stad en er is best veel historie. We starten met een toelichting op het treinstation en leren dat dit de plek was waar velen voor het eerst met Zwitserland in aanraking kwamen. Basel ligt vlak bij het drielandenpunt Duitsland – Frankrijk – Zwitserland en is dus internationaal georiënteerd.

Groot-Basel herbergt het historische stadscentrum met de 12e-eeuwse Münster van Basel als belangrijke blikvanger. De Marktplatz met het gotische stadhuis en Jugendstilpanden behoort tot de belangrijkere pleinen. Nieuwbouw van het Stadstheater in 1975 veranderde de directe omgeving ingrijpend.

Basel ligt aan weerszijden van de Rijn; op de linkeroever ligt Groot Basel en op de rechteroever Klein Basel. De twee stadsdelen worden met elkaar verbonden door vijf bruggen, waarvan één spoorbrug. De Mittlere Rheinbrücke is de bekendste. Lange tijd (heel lang geleden) was de brug over de Rijn in Basel de laatste (enige) brug tussen Oost en West Europa. Voor de rest was het zwemmen!
De gids laat ons diverse plekjes in Basel zien en we begrijpen dat Erasmus mogelijk meer in Basel dan in Rotterdam is geweest, en daar zelfs begraven ligt. Ook leren we de wijze waarop de beeldenstorm lokaal is gegaan. Bij de entree van de kerk leren we op een bijzondere wijze te communiceren via de ‘toog’ van het portaal van de oude Münster.

Na 2 uur wandelen krijgen we het koud. We gaan terug naar hotel en pakken alle spullen. De bus staat klaar voor een lange reis terug. We rijden vanuit Zwitserland via Frankrijk direct naar Duitsland. Dit spaart € 250,- wegenbelasting in Duitsland omdat we via een EU-land binnenkomen. Onderweg is er ruim de tijd voor netwerken, filmpje kijken, koffie drinken. De chauffeur moet na 4,5 uur minimaal 45 minuten pauze nemen. Dus we pakken één, wat laat, lunchmoment en rijden na klokslag 46 minuten verder. Om 18.30 uur zijn we terug in Elst.

Onderweg hebben we een evaluatie van de reis gedaan. De volgende belevingen worden aan de reis toegekend : prettig, collegiaal, comfortabel, ontspannen, interessant, mooie ontmoeting, leerzaam, vermoeiend, inspirerend, verbindend, NL-systeem is goed, sociale innovatie, gezellig, zakelijk, inspirerend, contact bevorderend, motiverend, samen, contacten, openheid, inspirerend, ‘net werken’, gezellig, nadeel langer reis werkt als voordeel voor contacten, prettig, ontspannen en leerzaam, goede sfeer, te weinig best practices, netwerk, leuk/interessant, veel reizen, ontmoeten, verbinden, inspireren, vertrouwelijk, leerzaam, gemoedelijk, collegiaal, goed georganiseerd. Kortom het was een goede studiereis met tevreden reisgenoten.  

Voor Zwitserse zorg zijn financiële middelen

Dit keer is het uitslapen, we vertrekken pas om 8.00 uur. Een ritje door Noord Zwitserland om binnen 2 uur file-loos naar Basel te rijden. Daar gaan we eerst op bezoek bij de overheid en we gaan naar het : Kantonales Verbundsystem,Departement für Wirtschaft, Soziales und Umwelt des Kanton Basel-Stadt, Amt für Sozialbeiträge. Zwitserland is een optelsom van verschillende vrij zelfstandige kantons. Een kanton is wat groter dan een gemeente en kleiner dan een provincie. Het departement dat we bezoeken is verantwoordelijk voor een deel van de verstandelijk gehandicapten. Zowel beleidsmatig als inhoudelijk zijn onze beide gesprekspartners betrokken bij het werk. Het zijn Nederlanders die in dienst zijn van de Zwitserse overheid. Omdat zij ook het Nederlandse systeem kennen blijkt het goed mogelijk om vergelijkingen te maken en elkaar te begrijpen.
We leren dat het Zwitserse systeem ook volop aan het veranderen is en dat er wordt gezocht naar een nieuwe positie van de cliënt. Lange tijd is autisme gezien als een stoornis die vooral in het GGZ-spectrum medisch behandeld is. Therapieën en gedragsinterventies zijn ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Hiermee loopt volgens onze gesprekspartners het Zwitserse systeem achter op het Nederlandse systeem. Langzaam worden momenteel goede stappen gezet en gezien de grote omvang van de beschikbare budgetten zijn er best veel mogelijkheden. We begrijpen dat er zelfs mogelijkheden zijn om een pelgrimsreis met begeleider te maken. Hoe mooi kan het zijn!
Ook leren we dat bureaucratie geen Nederlands verschijnsel is. Gelijktijdig zien we dat creativiteit veel kan losmaken bij medewerkers. We leren dat veel inspanningen en veel geld, nog geen garantie zijn voor goede zorg. Maar dat er met geld wel mogelijkheden ontstaan.
We ronden het bezoek af met een prima lunch. Door velen wordt deze lunch als het beste eten gedurende de studiereis gewaardeerd.

Na het inkijkje in de gehandicaptenzorg vervolgen we de studiereis met een bezoek aan het Wohn- und Bürozentrum für Körperbehinderte in Reinach (iets ten zuiden van Basel). Zelfstandig wonen voor lichamelijk gehandicapten mensen is het uitgangspunt van deze instellingen. Op de locatie waar gewoond wordt is tevens arbeid- en dagbesteding. Het nieuwste woongebouw is ruim 20 jaar oud en dat zie je er niet aan af. Het is een vrij tijdloos gebouw met veel licht. Het deel wat 40 jaar oud is heeft veel meer knelpunten. Met name de kamers en het sanitair is klein. Op dit moment worden plannen uitgewerkt voor de nieuwbouw. In een verbindingsgang zien we hoe velen worden betrokken bij het opstellen van een programma van eisen. De organisatie van de instelling is strak en komt ons degelijk over. Er zijn diverse vormen van arbeid- en dagbesteding en er is moderne apparatuur beschikbaar. De drukkerij maakt een omzet van € 2 miljoen, best behoorlijk. Ook de kosten zijn behoorlijk, maar daar raken we in Zwitserland inmiddels wel aan gewend.

Het laatste bezoek brengt ons naar Ländillheim in Basel. Dit is een door diaconessen gerunde locatie waar circa 50 oudere mensen wonen. Enkele gebouwen op de locatie zijn inmiddels, zeker voor een instelling, zeer oud (> 100 jaar). Natuurlijk zijn er wel wat aanpassingen gedaan, maar ik krijg toch het gevoel wat in de tijd terug te gaan. Ook de zichtbare diaconessen versterken dit beeld.  De zorgzwaarte is verschillend waarbij het in vergelijking tot de Nederlandse situatie waarschijnlijk vooral lichtere zorg (ZZP 1 – 4) omvat. Één van de inwoners kan nog prachtig op een spinet spelen. En daar is toch best wat ‘gevoeligheid’ voor nodig.
In de eetzaal staat de tekst uit psalm 150: ‘alles wat adem heeft looft de HEER’.  Het is duidelijk dat op deze locatie de naastenliefde goed zichtbaar en voelbaar is. Al zijn een aantal zaken zeker wat minder, de identiteit straalt er van af. Ik leer dat het belangrijk is om dicht bij de roots en doelgroep te blijven. En dat daar mogelijk ook commerciële kansen voor blijven.

De buschauffeur brengt ons vervolgens naar het hotel. Het is een ervaren chauffeur, hij rijdt net door de stad zoals ik in mijn auto ook zou kunnen doen. Soms gewoon even 180 graden draaien op de weg als het handig is en hier en daar een voetgangerszone meenemen? Het inchecken is zo gepiept en vervolgens is het dinertime.

We gaan eten bij de BlindeKuh. De BlindeKuh is een heel bijzonder restaurant. Ze besparen op de stroom rekening én de inrichting. Het is er helemaal donker! En je wordt bediend door blinden. Het is een hele bijzondere ervaring. Bij de entree zijn nog lampen maar daarna wordt het donker. In polonaise worden we meegenomen in het restaurant. We krijgen een stoeltje ‘aangevoeld’ en de rest volgt vanzelf. Julia is onze serveerster en zij is blind. In de wereld waar wij ook niets meer zien is zij de koningin. We krijgen het verrassingsmenu en genieten van een hele bijzondere ervaring. Zo is de wereld dus voor mensen die blind zijn. Alleen onze andere zintuigen zijn toch nog wat minder ontwikkeld. Aan het einde van de avond wandelen we terug en nemen we met een groot deel van de groep nog een afzakkertje in het hotel. Een glas wijn of een biertje kost circa € 7,=. De Zwitsers weten waar het geld vandaan moet komen.

Naar Stifftung Liebenau

Vanaf 6.00 uur staat het ontbijt klaar. De staf van het hotel is er speciaal vroeg voor opgestaan. We doen ons te goed aan het vele lekkers. In zo’n situatie eet ik vaak meer dan gebruikelijk. Gelukkig voor mijn gezondheid niet iedere dag.
 

We hebben een lange busreis te gaan. Om 6.30 uur vertrekken we voor de lange zit naar het zuiden van Duitsland. Een rit met mooie vergezichten en zo hier en daar sneeuw. Het eerste stuk is een weg met hindernissen. We moeten achteruit omdat een geparkeerde auto de weg te smal maakt voor de bus. We nemen een viaductje van 3.50 m1 met een bus van 3.55 m1. Dit kan, door wat luchtdruk uit de veren te laten lopen. Maar na wat hindernissen komen we op de snelweg en draaien we de noodzakelijke km’s weg. Een vroege lunchstop voorkomt dat we lang in de file staan (dankzij TomTom traffic-info).  Om 13.59 uur (1 minuut te vroeg) komen we aan bij de Stifftung Liebenau. Als we uitstappen klinken de kerkklokken.

We krijgen een toelichting op het gedachtengoed van de instelling. De historie van de stichting is oud en er zijn veel verschillende accommodaties van waaruit gewerkt wordt. Integratie in de maatschappij is een belangrijk issue voor de stichting. Één van de woonvormen waarmee gewerkt wordt is ‘Lebensräume für Jung und Alt’.  Het is een woonvorm waarbij verschillende generaties samen leven en elkaar waar mogelijk support in het leven geven. Het is een woonvorm die over verschillende bouwblokken gespreid kan zijn. De rondleiding in het MehrgenerazionHaus in Ravenstein geeft een duidelijk beeld.
Er zijn diverse algemene voorzieningen, café, kinderopvang, etc. In het concept is een coördinator aangesteld die vooral verbindingen maakt en zoekt. Veel van de activiteiten worden door vrijwilligers / bewoners verzorgd. We krijgen een goede indruk van het concept en de kracht zit hem in de verbinding. We zien en ontmoeten energieke mensen en er lijkt zeker waarde in de verbindingen. Het is boeiend hoe je wederkerigheid kan organiseren tussen generaties, hoe meer festiviteiten hoe meer wederkerigheid!

We gaan overnachten in Konstanz, en dan moeten we naar de andere kant van het Bodenmeer. Een pontje gaat ons in 20 minuten naar de overkant van het meer brengen. Het einde van de dag nadert en we kunnen nog net met het laatste beetje licht overvaren. Het is mistig en dit geeft een zeer bijzonder (en best wel koud) gevoel.
We overnacht in Hotel Halm, het is een hotel uit 1874. Gelukkig is het regelmatig gerenoveerd en is het nog steeds een prachtig hotel. Ook het eten is er goed. Op straat is het druk, het is ‘Schwäbisch-alemannische Fastnacht’. Oftewel verkleed indrinken voor het carnaval. Na het diner maken we een korte wandeling door de stad. Het is druk en er zijn veel dronken mensen. Mijn vooroordeel over het carnaval wordt opnieuw bevestigd. Dit is niet mijn feest.
 

Vroeg verzamelen, voor vertrek naar Duitsberg

Voor velen start de dag vroeg. Om 7.45 uur is het verzamelen bij het treinstation in Elst. Elst ligt min of meer op de route richting Duitsland. We gaan in een luxe touringcar op reis met 16 personen en natuurlijk een buschauffeur. Zowel de buschauffeur als de reisleider reageren op de naam Jan. Overigens in de rest van het gezelschap bevinden zich nog 4 Jannen. Oftewel ruim 35% van het gezelschap voelt zich aangesproken door de naam Jan.
Onze touringcar is mooi op tijd. Een hele grote bus van de Betuwe Express draait om 7.45 uur de parkeerplaats op. De pitch van de stoelen staat op ruim en de koffie in de bus is klaar. En voor wie de koffie onderweg wil lozen is er een WC aan boord.

Klokslag 8.00 uur vertrekt de bus. Op weg naar Krefeld, een afstand van ruim 100 km. Ruim op tijd komen we aan bij het SeniorenZentrum Krefeld. Het seniorenZentrum Krefeld is de winnaar van de EAHSA Award (European Association of Homes and Services for the Ageing) voor de beste facility in Europa in 2014. Deze is uitgereikt op de Bi-Annual Conference 2014 in Amsterdam. Bij de uitreiking is daarbij de volgende tekst gebruikt.

“Senioren Zentrum Krefeld offers outstanding pioneering services to 297 older persons living in their care home, sheltered housing or receiving home care services. A total of 210 employees provide a wide range of person-centred care services to older people. In this organization care recipients and care givers are valued as individuals and treated with dignity and respect. The ethos of care provided, structured around the Eden Alternative, permeates through the facility from the board of directors, the management team, the workforce and volunteers ensuring the best possible quality of life is experienced by older people needing support and guidance in their everyday life.”

We krijgen een rondleiding en toelichting van Pflegedienstleiterin Frau Silke Nachtwey en Geschäftsführer herr Franz-Josef Susen. Er wordt een toelichting gegeven op de instelling en de Eden Filosofie die wordt toegepast. We begrijpen dat de cliënttevredenheid erg hoog is. Uit de toelichting begrijpen we dat er vooral gestuurd wordt op aandacht en menselijke relaties. Systemen zijn slechts ter ondersteuning.
Het belang dat cliënten zelf kunnen kiezen, deelnemen aan activiteiten etc. en hierdoor minder medicatie, fixatie, etc. nodig hebben. Hierdoor is er naar verwachting meer tevredenheid bij cliënt, familie en medewerkers. Het sociaal welbevinden leidt tot minder zorgconsumptie. Het Eden concept heeft vast een rol in de ontwikkeling van deze instelling betekend. In de rondleiding zien we weinig bijzondere vernieuwingen. Het cliëntendossier blijkt nog geheel ‘on-paper’ en het gebouw komt ‘verouderd’ over. De deurkrukken zijn voorzien van desinfecterend ‘zilver’, een toepassing die ik nog niet eerder heb gezien. Uit eindelijk begrijp ik niet helemaal waarom deze instelling de prijs heeft gehad.

Ons tweede bezoek brengt ons ruim 40 km verder in Essen. Daar bezoeken we het Unperfecthaus dat is gevestigd in het voormalig Franciscaner klooster. Het Unperfekthaus is in 2004 opgericht door Reinhard Wiesemann en is een culturele instelling in het centrum van Essen. Het huis biedt ruimte aan artistieke activiteiten en seminars en daarnaast  is er eten en huisvesting voor velen die iets willen ondernemen. Na een drankje is er een rondleiding. We leren dat kunstenaars voor een habbekrats gebruik maken van het gebouw. We zien vele vormen van kunst en ontmoeten kunstenaars die aan het werk zijn. Het ‘eenvoudig’ gerenoveerde gebouw biedt ruimte aan tal van activiteiten en is een creatieve broedplaats met ontmoetingen. Flexwerken anno 2015 met ruimte voor tal van activiteiten. En het business model komt uit de bezoekers die betalen om de culturele activiteiten te bewonderen en uiteraard het eten en drinken gebruiken. De initiatiefnemer van het Unperfecthaus heeft een straatje verder een MehrgenerazionHaus ontwikkeld. Een concept waar mensen van verschillende leeftijden samenwonen en vanuit medegebruik van voorzieningen leven. De gedeelde maatschappij, een trendy ontwikkeling.
De grote diversiteit in de maatschappij krijgt in dit project gestalte, voor van alles is ruimte. Daarnaast zijn er veel mogelijkheden om talenten te ontwikkelen. Er is een uitgebreid lunchbuffet, waar we van genieten. Volop keuze uit vele verschillende lekkere producten. Rond 14.00 uur vertrekken we, op weg naar het volgende bezoek.

In Duisburg bezoeken we  Sozialwerk St. Georg. Deze instelling typeert zichzelf als een ‘innovatieve sociale service’. We zijn bij deze instelling op bezoek omdat we meer willen weten over toegepaste ICT. Wolfgang Meyer en Anne Huffziger geven een toelichting. Uit de toelichting begrijpen we het volgende: ‘We don’t believe in technology, we believe in people assisting people’. Uitgebreide vormen van camera toezicht passen niet bij de visie van Sozialwerk St. Georg. Oplossingen op het terrein van Ambient Assisted Living worden vooral gezocht in ‘eenvoudig’ registraties zoals bewegingsmeldingen. Door alles te registreren wat beweegt en daar patronen aan te koppelen wordt een ‘early warning’ systeem ontwikkeld. Dit systeem werkt met de stoplichtmethode: rood, oranje, groen. Het al dan niet in actie komen van personeel wordt mede gestuurd door de data-analyse van beweging. Door Sozialwerk St. Georg is een flexibele thuisset ontwikkeld die het mogelijk maakt om ook extramuraal ingezet te worden. Het lijkt best wel een simpele toepassing met een uitgebreide analysetool, om daarmee het personeel op de juiste plaats in te zetten en vooral aandacht aan mensen te laten geven!
Tijdens de rondleiding bezoeken we een livinglab waar we de toepassingen zien. Tevens zien we onderzoeken naar kleuren (blauwe plafonds) en een keuken met verlaagbare bovenkastjes. In de groepswoning ontmoeten we diverse vrolijke senioren. Hoewel de faciliteiten er niet bijzonder uitzien lijkt de cliënttevredenheid groot. Opnieuw een bewijs van de menselijke aandacht die een goed product realiseert.

Tot slot reizen we naar Rheinhotel Dreesen, net iets onder Bonn. Dit is onze eerste overnachting en we gebruiken daar het diner. Er is keuze uit vis of vlees en er zijn enkele lekkere wijnen. Vooral de Riesling smaakt prima. Met een klein groepje sluiten we de dag af met een wandeling langs de Rijn. Een rivier die we deze studiereis diverse malen passeren.

Studiereis Duitsland - Zwitserland, morgen vertrekken we

Er was eens …… het Wijngaardberaad. Een beraad waarin personen uit de zorg gedachten wisselen om inspiratie op te doen voor de bijdrage die zij leveren vanuit een functie met eindverantwoordelijkheid in de zorg. Een functie waarbij enerzijds inhoudelijke kennis en ervaring nodig is, maar waarbij ook de christelijke identiteit een belangrijk rol speelt. In 2008 zijn een aantal personen van dit beraad naar Amerika geweest. Zie mijn dagelijkse weblog vanaf:  http://www.luursema.blogspot.nl/2008/10/klaar-voor-vertrek.html

In 2013 vertrok opnieuw een hieruit gegroeide groep naar Denemarken en Noorwegen. Qua samenstelling gebaseerd op het Wijngaardberaad met daarnaast ook een aantal nieuwe mensen. We zijn toen naar de omgeving van Aarhus (Denemarken) en Oslo (Noorwegen) geweest en bezochten instellingen, spraken met overheid, politiek en adviseurs. Er waren ook meer ontspannende onderdelen om wat van de plaatsen te zien waar we kwamen. Het was een mooie reis waarbij inspiratie is opgedaan en onderlinge verbindingen zijn op- en uitgebouwd. Zie mijn weblog vanaf http://www.luursema.blogspot.nl/2013/10/the-day-before.html

En nu is er opnieuw een reis, alle voorbereidingen zijn klaar. Morgenvroeg vertrekken we met 16 personen voor een studiereis naar Duitsland - Zwitserland.  Opnieuw zijn er nieuwe mensen die mee gaan. Het is een erg leuk gezelschap zo, verwacht ik! Dit keer gaan we met een luxe touringcar en we bezoeken een zestal instellingen. We hopen inspiratie op te doen over sociale en technische innovatie. En uiteraard is er ruimte voor netwerken en onderlinge gedachtewisseling. Een 'heilige graal' zullen we niet vinden, die is er niet. En mogelijk zullen we er achter komen dat het in Nederland best aardig geregeld is.