Slot presentatie-evaluatie en wat laatste inkopen

Bijna onze laatste dag in Ethiopië. De serveerster weet inmiddels hoe mijn ontbijt eruit ziet en dus word ik zonder aanwijzingen zeer correct bediend. Een gebakken eitje, koffie, watermeloen, .. ze weet het allemaal. Het TopTen Hotel is ook voor mijn gevoel een beetje een thuis geworden. Na het ontbijt gaan we het verkeer weer in. De chauffeur probeert nog wat andere wegen, maar dat heeft helemaal geen zin. Het kost gewoon een uur om naar de andere kant van de stad te komen waar het kantoor van Mary Joy is. Daar is vanochtend het afrondende gesprek.

In een ‘meeting’ met het management presenteren we de resultaten van de afgelopen 2 weken. Onze waarnemingen en bevindingen, onze suggesties, een plan voor de komende tijd en een suggestie hoe Mary Joy zich verder kan ontwikkelen. We bespreken de samenwerkingskansen en ook de knelpunten die we zien. We delen het resultaat en we zijn het eens. We constateren dat we een goede tijd hebben gehad en het valt ons op dat het management van Mary Joy in de afgelopen 2 weken een duidelijke meerwaarde heeft gehad aan onze aanwezigheid. Eigenlijk veel meer dan we zelf verwacht hadden. En dat de voorgelegde plannen, hoewel ze afwijken van onze aanvankelijk ideeën, aansluiten bij het vernieuwde beeld van de toekomst. Ik heb geleerd dat je ook een plan kan starten zonder dat je precies weet hoe het eindigt. Op basis van een goede ambitie en vertrouwen kun je een heel eind komen. Een andere manier van denken waar ook waardevolle kanten aan zitten. Tot slot bekijken we versie 0 van de film die ik heb gemaakt. Het is nog slechts een eerste versie maar best leuk om samen te kijken. Ik ga er voor Mary Joy een ‘verkoopversie’ van maken. Tot slot geeft ieder van de aanwezigen een evaluatie en we sluiten de ‘meeting’ allemaal af met een positief en resultaatgericht gevoel .

We nemen een laatste Ethiopische lunch op de Mary Joy site en daarna storten we ons in de Mercato. De Mercato is de grootste afrikaanse markt waar ruim 13.000 mensen werken vanuit 7.100 stalletjes. Er is (van) alles te koop. De markt is themagericht opgezet, dus alle schoenen bij elkaar, alle kinderjurkjes bij elkaar en alle autobanden bij elkaar. Dus niet funshoppen maar gewoon gericht aankopen doen. We nemen een biertje voor € 0,25 en genieten van het leven. We kopen wat ‘kleine’ zooi en daarna gaan we verder. We bezoeken nog een toeristenmarkt, zodat we ook voor thuis nog wat aardigheden hebben. We worden afgezet bij het hotel en nemen afscheid van de senior programma manager (Sentayahu) van Mary Joy.

Het is tijd om ons voor te bereiden op het vertrek uit Ethiopie. Ik heb besloten de lokale middenstand te spekken door een kapper te bezoeken. Het was even zoeken en ik heb er één gevonden. In gebrekkig Amarisch (de lokale taal) leg ik uit wat de bedoeling is. Moet er een klein stukje af of moet er een klein stukje overblijven? In ieder geval zijn grijs-blonde haren hier schaars, dus ik gun de kapper best wat haren. En hij neemt het ervan. De kapper in Nederland zal niet blij zijn, voorlopig hoef ik er niet meer langs!

Tot slot ‘neuzel’ ik nog wat in het hotel. Opruimen, weblog bijhouden, wat drinken en eten. Ik wil vroeg naar bed, want vannacht vertrekken we om 2.15 uur bij het hotel. Er wacht ons nog een overstap op Nairobi (Kenia) en daarna richting Amsterdam. Morgen hoop ik om 15.20 uur weer op Schiphol te staan.

Samenwerkingen? Wij zijn eruit!

Iedere dag storten we ons in het verkeer van Addis Ababa. Ons hotel blijkt vaak aan de verkeerde kant van de stad te liggen en dus moeten we dwars door de stad. Of over de ringroad om de stad. Één ding is zeker, file is er overal. En ook vanmorgen lukt een alternatieve route niet, we staan gewoon een tijdje en nog een tijdje stil. Ondertussen genieten van alles wat er op en rond de straat gebeurt. Er is veel te beleven, handel, kinderen (in tenue) op weg naar school. 

Vanmorgen hebben we een overleg met vertegenwoordigers van een ziekenhuis uit Seattle (USA) die een lokaal ziekenhuis (Black-line) ondersteunen. Zij worden geïnformeerd over de activiteiten van Mary Joy en we gaan wat samenwerkingsmogelijkheden verkennen. Het wordt een boeiend gesprek waar tal van kansen en problemen langskomen. Het is een uitwisseling die verder verdiepend inzicht geeft en tegelijk laat zien dat het niet eenvoudig is. Vooral de vraag wie waar de regie heeft komt op tafel. Het is zo eenvoudig om langs elkaar te werken. Voor Ethiopiërs is het vooral een zoektocht naar donors en is alles welkom. Ook als het niet nodig is of weinig nut heeft. Maar voor daadwerkelijke duurzame verbetering is soms een andere aanpak nodig. Een aanpak die samenhang met de regeringsaanpak vraagt, of die samenwerking tussen partners vraagt. Het is in ieder geval zinvol om contacten te onderhouden.

In de middag staat diverse fabrieksbezoeken op het programma. Ik bezoek een fabriek waar water wordt gebotteld, koffie wordt gebrand en verpakt. Daarnaast bekijk ik een theefabriek. Het is goed om te zien hoe hier economisch aan de weg wordt getimmerd. Gelukkig zie ik geen kinderarbeid en lijken de arbeidsomstandigheden, gezien de situatie heel redelijk. Het idee rond ‘uitzendbureau’ lijkt voor dit soort situaties niet geschikt. Veel werknemers komen vanuit de lokale wijken en veel ‘skill’ worden in de fabriek aangeleerd. Voor de meesten is dit eenvoudig te leren.

Tijdens borreltijd hebben we een laatste ontmoeting met Zekrie en Getachew . We bespreken onze analyse, plannen en nog veel meer. Na het inspirerende gesprek maken we de presentatie voor de volgende ochtend af. Wij zijn er uit!

Scenario's voor de kliniek en samenwerking

Om 7.00 uur loopt de wekker af en start het gebruikelijke ochtendritueel. Het is licht en als je de boiler in de badkamer tijdig (voor je naar bed gaat) hebt aangezet is er warm water. Dan is een douche een prettige start van de dag. Als we beneden komen blijkt het ontbijtbuffet nog heel erg vol en uitgebreid klaar te staan. Het lijkt of er niemand is die ons is voor geweest. Later begrijpen we waarom, vandaag is het in de orthodoxe kalender een vastendag. En dus hebben ze alles voor ons laten staan. Wat mij betreft zijn twee boterhammen, één met jam en één met een gebakken eitje voldoende. En dat neem ik dus ook, uiteraard met een kopje koffie.

De rit naar het kantoor van Mary Joy duurt even. Het is een afstand van circa 15 km en in de spits kost dit ongeveer een uur. Dus eigenlijk zou een fiets net zo snel zijn, hoewel? Er zijn hier heel veel heuvels, we leven op bijna 2500 m1 en het verkeer laat eigenlijk geen fietsen toe. Dus de auto is zo slecht nog niet. De ochtend besteden we aan een uitgebreide dialoog over de toekomst van Mary Joy. We bespreken onze analyses van de situatie bij Mary Joy, de situatie in Ethiopie en de resultaten van onze rondgang, gesprekken, etc. We verkennen scenario’s en diepen verschillende onderwerpen goed uit. We proberen de huidige financiële situatie te begrijpen en krijgen inzicht in de producten met ‘profit’, ‘loss’ en de ‘breakeven’ producten. Samen komen we tot een ontwikkelingsrichting en er ontstaan denkbare scenario's. We hebben voldoende materiaal om verder uit te werken en conclusies te trekken. En je zult begrijpen dat we dat niet op een weblog doen, daar is social media niet voor bedoeld.

De Ethiopische lunch in het bedrijfsrestaurant is goed en daarna vertrekken we naar de University of Hope. De naam van het instituut dekt de lading. Voor het armere deel van de samenleving (en daar zijn er veel van) is een universiteit opgezet. Met behulp van donorgelden van bijvoorbeeld Woord en Daad is een hogeschool voor ruim 550 studenten opgericht. De school is inmiddels 3 jaar in gebruik en volgende jaar wordt de eerste lichting afstudeerders verwacht. Het gebouw is ontworpen door een nederlandse architect (Hans Treurniet) en het is een indrukwekkend geheel. We hebben een overleg met de president Teketel Forssido en hij vertelt ons over de achtergronden en het businessmodel. En over de wijze waarop de donorshiprelatie moet worden afgebouwd. Ondertussen wordt er verbinding gemaakt tussen de programmanager van Mary Joy en de president van de Universiteit. Hier liggen zeker kansen, mooi resultaat dus.

Aan het einde van de middag gaan we terug naar het hotel. We nemen een drankje en evalueren het resultaat. We hebben goede stappen gezet en kunnen hiermee onze missie verder afronden. Morgen nog wat overleg en een rondleiding langs verschillende fabrieken. Vrijdag een slotbijeenkomst en presentatie van alle resultaten. Zaterdag weer terug in Nederland.

De arme kant van de Ethiopische samenleving

Een nieuwe dag, de zon schijnt opnieuw. Net als andere dagen wordt het vast weer lekker weer. Het is hier iedere dag zo rond de 23 – 26 graden, een zonnetje en hier en daar een wolkje om de zon te temperen. Geen regen, dus best lekker. Hoewel …., Addis Ababa ligt op 2500 m1 en heeft daarmee een vrij ijle lucht. Addis Ababa is een stad met veel verkeer en het is er heel droog. Het gevolg is dat mijn slijmvliezen geïrriteerd zijn, mijn neus snel bloed. Niet helemaal perfect dus.

We gaan vandaag in de Arko area op zoek naar de armoede. Hoewel, op zoek? Het ligt er gewoon op straat, voor je neus, je struikelt er over. Het is niet te missen! We bezoeken een gemeenschapshuis waar gewerkt wordt aan samenlevingsopbouw en kinderwerk. Er wordt hier prachtig werk gedaan voor de onderkant van de samenleving. Een onderkant zoals wij die niet kennen, onze onderkant is hier nog een bovenkant. De onderkant van de samenleving in Addis Ababa woont hier in ‘hutjes’ die zelfs die naam niet verdienen. Hutjes met soms stroom, met soms een gedeeld toilet en soms een gedeelde wateraansluiting. Mary Joy verzorgt soms een wateraansluiting, maar helpt ook mensen met daadwerkelijke financiele ondersteuning, opleidingsmogelijkheden en microkrediet. We bezoeken een alleenstaande moeder van 29 jaar met een dochter van 10 jaar. Geen echtgenoot of andere familie, gewoon alleen! Ze heeft trainingen gehad en is nu ‘aardappel’ handelaar. Met openbaar vervoer gaat ze naar een plek buiten de stad en koopt een mud aardappels. Deze gaat mee in de bus en dat verkoopt ze. Daar kan ze van leven en haar kind naar school sturen. Voor een mogelijk betere toekomst. Ze kan dit doordat Mary Joy haar met de opstart heeft geholpen. Hoe klein kan het zijn?

We bezoeken een andere familie die een waterkraan heeft gekregen. Eén van de familieleden woont in een hutje met een dak van takken en plastic. Hoe zou dit tijdens de regentijd zijn? We zien veel meer armoede en omdat te beschrijven is heel moeilijk. Deze mensen kunnen onmogelijk bestolen worden, ze hebben nagenoeg niets! En het is er vies, ongelofelijk vies!

In de middag ontmoeten we Rosas Aranda. Een spaanse vrouw die ik eerder als VN-medewerker heb ontmoet bij Mary Joy. Ze werkt niet meer bij de VN en heeft wel besloten om in Ethiopie te blijven. Ze heeft (als vrouw alleen) twee kinderen geadopteerd en is een reisorganisatie aan het opzetten. Dus als je nog plannen hebt om deze kant op te komen? Ze wil je vast helpen met een goed programma. Omdat zij de lokale situatie en Mary Joy goed kent bespreken we onze inzichten. Ze maakt ons deelgenoot van haar kennis en we komen weer een stapje verder in de analyse van de situatie. Eenvoudig is het niet, verandering is wel heel hard nodig. Complex is het zeker, en de Ethiopische regering maakt het niet makkelijk. Zij maakt het ons wel makkelijk, ze brengt ons thuis in ons tijdelijke huis. Hotel TopTen in Addis Ababa. 

We gaan wat digitaal werken, nemen een drankje en een maaltijd. Dit keer kippensoep en een visje uit de Nijl. De laatste act van vandaag wordt weer het bed, net als alle andere dagen.

Actieve Nederlanders bij Debre Zeit / Hidi

Vandaag staat een bezoek aan de Hidi kliniek op de agenda. Hidi is een klein plaatsje zo'n 50 kilometer ten zuiden (bij Debre Zeit) van de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. In dit gebied, waar  volwaardige medische zorg ontbreekt, is in de afgelopen jaren door enkele Nederlanders een regionale polikliniek gerealiseerd. Het doel van Kliniek Hidi is medische voorlichting geven, kennis overdragen en spoedeisende- en verloskundige hulp verlenen.

Rond 7.00 uur zouden we vertrekken, maar door het drukke verkeer en wat Afrikaanse toestanden wordt het rond 7.45 uur. Vervolgens zitten we midden in de spits in Addis Ababa. Een dagelijkse spits die veel weg heeft van een verkeersinfarct. Als gevolg van de vele constructiewerkzaamheden zijn een aantal doorgaande wegen geheel afgesloten. Wat er dan gebeurt is eenvoudig, bijna alle auto', bussen, vrachtauto’s komen op de enkele wegen die wel open zijn stil te staan. En het kost heel veel tijd om door de stad te gaan en uit de stad te komen. Vervolgens is ook de weg richting Debre Zeit in constructie. Hier en daar gaan we naast de (voormalige) weg rijden om kuilen te ontwijken. Langzaam maar zeker gaan we richting bestemming. Zolang het langzaam gaat is het best veilig er is mogelijk alleen wat blikschade als je elkaar raakt. Het laatste stuk (15 km) gaat over gravel. De weg wordt steeds kleiner, stijler en lastiger te vinden. Mijn navigatie (Garmin eTrex) met crowdsourcing Ethiopische kaart werkt prima. Zelf alle kleine weggetjes staan erop en we vinden ons doel perfect. Voor sommige medereizigers wel een verrassing hoe ik als Nederlander de weg wijs.
We worden ontvangen door Tineke van der Haar. Samen met haar collega Anne Ruth Kuipers gaan we eerst koffie drinken en bespreken we de activiteiten van de Hidikliniek. We zijn onder de indruk van het resultaat. Er wordt hier veel goed werk gedaan. We leren de ‘formule’ die de Hidikliniek gebruikt en worden deelgenoot van de verschillende ervaringen. Ook Sr. Sebider die mee is krijgt hiermee een kijkje in een ‘keuken’ hoe het ook kan. Zeer waardevol.

Ondertussen nemen we een kijkje op de boerderij. Broer Jan van der Haar heeft een mooie boerderij opgebouwd en heeft zich gespecialiseerd in koeien en aardappels. Op deze locatie en nog 6 andere plekken wordt voortgang geboekt en wordt ook de lokale samenleving betrokken bij de beschikbare kennis van de Nederlander. 

In de middag rijden we terug naar Addis Ababa. Nog steeds is het verkeersinfarct niet opgelost, dus het kost wat tijd om het hotel te bereiken. Aan het einde van de middag zijn we weer veilig in ons tijdelijke thuis, hotel TopTen. We evalueren de resultaten en nemen tijd voor verwerking, emailen, krant lezen, eten, presentatie maken, etc. etc. Onze activiteiten buiten Addis zijn nu klaar. De komende dagen blijven we op korte afstand en gaan we in verdere dialoog en hebben we nog enkele gesprekken.

Zondag, rustdag met aandacht voor de wezen

Vandaag is het zondag en dus een bijzondere dag. Een dag waarop we naar de kerk kunnen en mogen rusten van onze dagelijkse activiteiten. Ook in Addis Ababa is dat zeker mogelijk. Ik heb me voorgenomen om opnieuw naar de BeZa International Church te gaan. Dit is een kerk waar ik ook vorig jaar geweest ben en waar om 11.15 uur Engelstalige diensten worden gehouden. Het is toch wel erg prettig als je kunt verstaan waarover het gaat. Deze kerk ligt op circa 4 km afstand en dus is het goed mogelijk de benenwagen te nemen, en dat doe ik.


Dus na een ontbijt met een gebakken eitje vertrek ik om 10.00 uur. Na ¾ ben ik er en loopt de dienst in het Amarisch nodig. Ik sluit aan en geniet nog even van de naweeën van deze dienst. Ik ben er dus ruim op tijd en rond half twaalf start de engelse dienst. Als eerste staat de worship/praise op de liturgie en daarmee zijn we ruim één uur verder. Het is een zeer charismatische dienst en best anders dan ik gewend ben. Het is best waardevol om dit mee te maken en daarmee te beseffen wie God de Vader ook voor mij is. Het is vandaag Orphan-Sunday, oftewel er is extra aandacht voor de wezen. In Ethiopie wonen 95 miljoen mensen waarvan 44% jonger is dan 15 jaar. Best een hele jonge bevolking. Hiervan zijn 5 miljoen kinderen wees! Een ongelofelijk aantal. In de dienst zijn enkele persoonlijke getuigenissen van wezen en de wijze hoe zij in het leven staan. Getuigenissen waarin de liefde van Jezus zichtbaar wordt door de uitstraling die zij zelf geven. Heel mooi om te horen. En uiteraard zijn er oproepen wat je als christen kan betekenen in de samenleving. Ook goed om te horen en te zien wat de BeZa gemeenschap in de praktijk aan gerechtigheid doet. Het is meer dan ik had verwacht.

Ook Ton Haverkort van Cordaid is in de dienst. Na afloop spreken we nog even door over de situatie in Ethiopie, de kerkelijke gemeenschap en de ontwikkelingen binnen Cordaid. Vervolgens is het een uurtje teruglopen naar het hotel. En ondertussen nog even wat spaghetti nuttigen als lunch. Vlak voor het avondeten ontmoeten we nog wat mensen van de KNVB. Zij zijn een coachingsprogramma aan het opstellen en uitwerken en vertellen ons wat over dit project. Met financiele middelen van buitenlandsezaken worden in een groot aantal ontwikkelingslanden hele verschillende voetbal-uitwisselingsprogramma’s opgezet. En daarmee wordt jeugd met elkaar in verbinding gebracht, erg mooi.

Nog wat eten, de weblog bijwerken en op tijd naar bed. Morgen gaan we naar Debre Zeit en ongetwijfeld wordt het weer een intensieve dag. Welterusten.

Op bezoek bij de voormalige president

Ook voor vandaag staan diverse bezoeken op de agenda. Rond 8.00 uur worden we opgehaald en gaan we de berg op. Addis Ababa ligt op 2500 meter hoogte en we gaan naar de berg Entoto. Deze berg (3.200 m1) staat vol met Eucalyptus bomen en we kunnen genieten van een uitzicht over de stad. Op deze berg staat de ‘onze lieve vrouwekerk’ van Entoto, waarin 1882 Menelik II is gekroond en welke een typische Ethiopische cirkel vorm heeft. We bezoeken de kerk, het voormalige paleis en neuzen wat rond.

Daarna gaan we op bezoek bij een agrarisch project in oprichting. Sr Zebidir van Mary Joy wil een project met koeien beginnen en daar een IGA (income generating Activity) van maken. We bewonderen haar ambitie en proberen ons in te leven in de beoogde schaalgrootte. Er komen wat kinderen langs en er ontstaat een zeer ‘natuurlijk’ fotomoment. Vervolgens dalen we de berg af en gaan op bezoek bij de voormalige president. We ontmoeten Girma Wolde-Giorgis, een 88 jaar oude man die van 2001 tot begin oktober 2013 de president van Ethiopië was. Hij woont in een paleisje en naast hem ontmoeten we ook zijn vrouw en dochter. Het was een bijzondere en voor mij niet alledaagse ontmoeting.

Vervolgens is het tijd voor een lunch en wat rustiger ontmoetingen. We ontmoeten Amarra Kassa, een voormalige werknemer van Mary Joy die voor zichzelf is begonnen. En ons meeneemt in wat actuele ontwikkelingen in business in Ethiopie en in de wereld van de NGO. De regels voor NGO zijn best lastig maar als privat company lijkt het wat eenvoudiger. Het lijkt of gezondheidszorg ook als een gewone bedrijfsactiviteit wordt gezien en ‘iedereen’ relatief eenvoudig aan de slag kan. Todat je NGO wil worden. '


Vervolgens ontmoeten we Zekrie, een lokale consultant waar ik veel mee heb samengewerkt. We gaan op pad naar het Holland House om een hapje te eten (was wat lastiger te vinden met alle constructiewerkzaamheden in de stad). We spreken de eigenaar Wim Woudenberg en begrijpen dat het aantal overlanders sterk (80%) is afgenomen. Doordat Egypte momenteel niet zelfstandig bereisbaar is, is de (auto)weg naar Europa bijna afgesloten. De enige weg gaat via Soedan Port Sudan te varen naar Jedda (Saudi Arabië). Vanuit dat land moet je in 4 dagen in Irak / Iran zien te komen (maximum periode visum) om dan naar Turkije te gaan. Niet de eenvoudigste weg voor overlanders, dus het droogt voor Wim wat op. Rond 22.00 uur zijn we terug in het hotel. Tijd om wat te rusten.

Rondreis Awassa en terug naar Addis Ababa

Na een heerlijke en lange nachtrust ben ik weer helemaal fit. Zo fit ben ik de afgelopen week nog niet geweest! En onze auto staat pas om 8.45 uur voor het hotel, dus we kunnen ook nog rustig opstaan en een ontspannen ontbijtje doen. Hoewel ……., de bediening is zo ‘snel’ dat het rustige ontbijt toch nog snel naar binnen gewerkt moeten worden. Gelukkig met koffie, dus de verbrandingsmotor kan starten.

Ons eerste bezoek gaat naar het in aanbouw zijnde ‘elderly center’. Het blijkt een bouwtraject dat, als het goed is, over circa 1 jaar gereed is. Het wordt een soort communitycenter helemaal aan de rand van Awassa. Mooie tekeningen en volgens opgave nog een jaartje bouwen. Het blijkt dat ruim 50% van de benodigde donorgelden zijn toegezegd en de afgelopen drie jaar gerealiseerd zijn. De rest staat voor aankomend jaar op de planning. Er is alleen een bewaking aan het werk, dus met dat tempo kan het nog even duren. Ik leer te begrijpen dat in Ethiopië een project gestart wordt waarbij nog niet duidelijk is hoe het afgemaakt kan worden. Een wat andere manier dan wij gewend zijn, maar ook dat heeft zijn positieve kanten (en wat negatieve). Ons tweede bezoek is bij een nieuw gerealiseerd resort, een mogelijk plek voor een exchange programma. Voor €40,- per nacht een zeer luxe, mooie kamer met bubbelbad en tuin. Prima plek lijkt me.

Vervolgens gaan we verder projecten in de samenleving bekijken. We bezoeken een jeugdcentrum met bibliotheek, zorg- en onderwijsvoorzieningen. Voor lokale begrippen ziet het er goed uit en volgens mij wordt er op een goede manier aan de weg getimmerd. Het klasje met kleuterjongetjes is een fotografische schatkamer. De jongens zijn er vanmorgen en de meisjes vanmiddag. Zo kan iedereen onderwijs krijgen! Na de jeugd zijn de moeders aan de beurt. We bezoeken een peer-mother-group. De resultaten van de aanpak van Mary Joy zijn goed zichtbaar en we zien een succesvol project en een economische opbouw van de zwakkeren in de samenleving. Heel goed om te zien!

Tot slot bezoeken we een medische kliniek. En opnieuw constateren we hele grote verschillen, zo groot dat we het eigenlijk niet kunnen begrijpen. Wat een slechte situatie! Welke aanpak zou hier kunnen werken? Alleen kennisversterking? Of is hier een veel grotere interventie nodig? Voor moeder-kind gezondheidszorg is er nog heel veel te winnen. 

Tot slot in Awassa nog een toeristisch uitstapje. We gaan nog even het eco-touristiek project bekijken bij het meer van Awassa met aapjes, vogels, mooi uitzicht, etc. Even genieten van de omgeving. Daarna is het tijd voor vertrek naar Addis Ababa, een autoreis van circa 5 uur. Door het Afrikaanse-Ethiopische landschap en dus best genieten van de omgeving. Dorpjes, koeien, karren, vrachtauto's, jonge mensen, oude mensen, bomen, politie, etc. etc. Het laatste stuk in het donker, helaas. Ik weet weer waarom ik een hekel heb om in dit soort landen in het donker te rijden. Er zijn karren en auto's die zonder licht rijden, koeien die op de weg staan (zonder verlichting), mensen die zomaar oversteken en inhaalacties die je eigenlijk niet wilt meemaken. Om 20.00 uur zijn we bij het hotel in Addis. Inchecken, eten en vervolgens de weblog maken. Dus daarmee kun jij ook weer lezen wat we doen. En vervolgens ga ik even skypen en daarna naar bed. Welterusten.

Naar het zuiden van Ethiopie

Vanmorgen vroeg op, we hebben een lange rit voor de ‘motorkap’. We gaan richting het zuiden en ons doel is Awassa. Awassa is een wat grotere stad dit ligt op een autorit van circa 4 uur uit Addis Ababa. Ik ken de rit, ook op een vorige reis heb ik deze trip gemaakt. Het eerste deel is een hele drukke weg met veel vrachtverkeer en veel verkeersopstoppingen. Het is de weg richting Djibouti en daarmee de ontsluiting naar zee voor Ethiopië. Nadat de weg splitst bij Nojo wordt het rustiger en kun je stevig doorrijden. Het is wel opletten voor de koeien, geiten, kinderen, tuktuks, karren etc. maar met wat heen en weer laveren en hier en daar remmen lukt het aardig. Ook voor sommige kuilen moet je even remmen, anders doe je wel een hele hoge belasting op de schokdempers. Het landschap is wat groener dan de vorige keer. Het regenseizoen is voorbij en de oogsten worden nu binnengehaald. Dus heel wat anders dan aan het einde van het droge seizoen, toen ik er de vorige keer reed. Het is een heel leuk landschap om te reizen en ik geniet van de trip. Onderweg stoppen we voor een verlaat ontbijt, vervroegde lunch of gewoon een koffiebreak. Op het menu staat geroosterd vlees met koffie en dat is best lekker. En ondertussen gaan we nog even bij een meer kijken. 


Rond 14.00 uur zijn we in Awassa en checken we in bij South Star, een prima 5 sterren hotel. Na een prettige douchebeurt gaan we op stap. Vanmiddag bezoeken we de locatie van Mary Joy en bespreken we met de lokale programma manager de activiteiten van Mary Joy. Het wordt een inspirerend gesprek en er ontstaan ideeën. Ook krijgen we een rondleiding over het terrein en moeten vaststellen dat er nog veel afstand is tussen plannen en realiteit. Een visie is makkelijk te vertellen maar het plan uitvoeren vraagt best veel. Onze beelden over de uitgangssituatie worden wel steeds concreter en we realiseren welke verandering nodig is. En welke kansen er liggen om moeder- en babysterfte aanzienlijk te verminderen. In Ethiopie is bij 10% van de bevallingen professionele ondersteuning en daarvan overleeft slechts 10% van de kinderen de bevalling. Wat een cijfers!

Rond 18.00 uur zijn we terug in ons hotel. We nemen wat te drinken, ik eet lasagne en daarna ga ik nog wat digitale zaken doen. Zoals het schrijven van deze weblog. Morgen gaan we 4 locaties in Awassa bekijken en gaan we terug naar Addis. Een lang programma dus. En dus vanavond vroeg naar bed. 

Bezoek aan gouvernment hospital, emotionele zaken gezien

Na de gebruikelijke ‘start’ procedures duiken we rond 8.30 uur de spits van Addis in. Iets later gaat de spits op zijn einde, maar heel druk is het nog wel. Ons eerste doel is het ministerie van gezondheidszorg. We hebben een afspraak met de directeur HRM. We hadden om 9.00 uur een afspraak en wij waren iets te laat en hij nog meer. We kunnen even wachten bij het secretariaat en genieten van de nieuwe werkplek filosofie op het ministerie. Het Nieuwe Werken is hier ook aangekomen, vele hebben geen eigen werkplek meer. Maar ……, aan de digitalisering van het werk is nog niet zoveel gedaan. Overal zwerven dossier en het lijkt me dat een missend dossier hier heel acceptabel klinkt. Er zijn nog wat stapjes te zetten om het Nieuwe Werken daadwerkelijk in te voeren. Vervolgens gaan we in gesprek met de directeur HRM. We worden geïnformeerd over de Ethiopische gezondheidszorg, de beoogde groei in capaciteit en de vele trainingsplannen die er zijn. We zijn onder de indruk van de groeicijfers als het gaat om de medisch specialisten. Er waren heel weinig en er zijn nu weinig. Maar er worden wel hele goede verbeteringen gerealiseerd. We bespreken een exchange programma en er ontstaan goede ideeën. Als je belangstelling hebt om deel te nemen? Meld je bij mij aan!


Vervolgens gaan we watsan (water - sanitair) projecten bekijken. Op diverse plaatsen zijn latrines gebouwd. Een stuk of 10 bij elkaar en per latrine krijgen twee gezinnen de sleutel. Daarmee hebben zij toegang tot een toilet. Geen watercloset maar een droger toilet. Wat zal dat stinken!
De bedrijfslunch gebruiken we op het kantoor van Mary Joy. Prima Ethiopisch eten, we raken er aan gewend en weten hoe we het moeten opeten. Ook het bestek is eetbaar. In de middag gaan we naar een gouvernment ziekenhuis. We mogen geen foto’s maken en als we daar vertrekken begrijpen we waarom. Het is er heel vreselijk! Ongelooflijk wat we zien. We bezoeken de verlosafdeling en zijn zwaar onder de indruk wat we zien. Het is nauwelijks of niet te beschrijven wat we zien en raken geëmotioneerd. Zou een varken in Nederland het beter hebben?


Na het emotionele bezoek aan het ziekenhuis nemen we een moment rust in het hotel. Vervolgens gaan we op stap met een aantal mensen van Cordaid. In een traditioneel Ethiopisch restaurant eten we onder het genot van lokale muziek en dansen. Het was gezellig en ondertussen konden we ook over vele zaken doorspreken. Wie weet wat hier verder nog van komt?

Gezondsheidszorg in Ethiopie, er is veel verschil

Om 6.30 loopt de wekker af, tijd om op te staan. Het water uit de douche was koud, het bleek dat ik de boiler zelf moest aanzetten. En dat ben ik helemaal niet gewend, dit soort zaken gaat toch automatisch. Maar wakker werd ik wel, na overigens een goede nachtrust. In het hotel is een ethiopisch ontbijt, althans ik herken enkele zaken uit een eerdere reis. Een warme hap (wie heeft daar zo vroeg zin in?), pannenkoeken, droog brood en wat fruit. Naast ons zitten wat andere nederlanders die zich hierop voorbereid hebben. Uit een plastic zak toveren zij kaas en hagelslag tevoorschijn. Enige aanpassingsvermogen lijkt daar te missen!

Rond 8.00 uur worden we opgehaald, door Sr. Zebider Zewdie herself, directeur/bestuurder van Mary Joy. Als eerste bezoeken we een private kliniek en in no-time staan wij in de verloskamers. We krijgen een beeld hoe het in de ‘prive-sector’ in Addis werkt. Voor 5000 brrr (€ 200,=) is alles geregeld. Koopje om daar een baby te baren. In de gouvernment-sector is het nog veel goedkoper. Dan ben je voor 150 brr (€ 6,=) helemaal klaar. Overigens de kwaliteit en de omstandigheden van dit alles is wel anders dan in Nederland. Na dit bliksembezoek aan een kliniek reizen we door het drukke verkeer van Addis verder naar de kliniek van Mary Joy (regio Arko). Met genoegen zie ik wat materiaal hangen dat ik herken én wat verder ontwikkeld is! Vorig jaar heb ik ondersteuning gegeven bij de uitwerking van de strategie en het thema ‘chain-kettingen’ is daadwerkelijk verder opgepakt. Leidend principe is het verder verbinden van programma’s en integratie van verschillende soorten programma's. Het is opgepakt en blijkt te werken. Heel erg mooi om dat terug te zien en te constateren dat het strategieproject 'verschil' heeft gemaakt.

We krijgen ook een uitgebreide update over de werkzaamheden van Mary Joy en mijn reisgenoot krijgt inzicht waar Mary Joy mee aan de slag is. We spreken met de verschillende disciplines en krijgen hiermee inzicht in de toegevoegde waarde die nu geleverd wordt. Het is echt anders dan we gewend zijn en zeker zinvol om hieraan tijd te besteden. We kunnen alleen maar een bijdrage leveren als we het vertrekpunt van Mary Joy goed kennen en dat leren we vanochtend. Ons volgende bezoek is bij de board van Mary Joy. Een 6 persoons bestuur dat is samengesteld uit 3 vrouwen en 3 mannen en vanuit diverse disciplines al jaren een bijdrage levert. In een kort overleg bespreken we wat actualiteiten en vervolgens genieten we samen van een traditionele Ethiopische lunch. We eten diverse gerechten(vlees, groenten, etc.) met enjera. Dit is een Ethiopische pannenkoek gemaakt uit sorgem-, maïs- en bloemmeel en deze pannekoek is ook gelijk het bestek! Dus met de gewassen handen alles op eten. En na afloop de koffie.

Als laatste bezoek we een gouvernment hospitaal, oftewel gemeenteziekenhuis. Een korte rondtocht in het ziekenhuis leert ons wat het niveau van zorg voor veel lokale mensen is. Het voldoet volstrekt niet aan de nederlandse standaarden en het kost ons wat tijd om goed te doorgronden wat we zien.

Hernieuwde kennismaking met oude bekenden

Wakker worden is vanochtend niet moeilijk. In een vliegtuigstoel gaat dat vrij eenvoudig. Hoogstens wat stijfjes. Het ontbijt op ‘bed’ komt langs. Glaasje jus-de-orange, kopje koffie, mini-mini croissant, maar wel op ‘bed’. Ik nader een nieuw geografisch hoogtepunt in mijn leven. Ondanks de vele reizen die ik heb gemaakt ben ik nog nooit op het zuidelijk halfrond geweest. En dat gebeurt vroeg in de ochtend van 28 oktober! In het vliegtuig van Kenya Airlines. We naderen Nairobi in Kenya, waar we moeten overstappen op een toestel naar Addis. Eigenlijk vliegen we dan weer een beetje terug naar het noorden. 

Om 11.50 uur lokale tijd (+2 uur tov Nederlandse wintertijd) staan we op Bole Airport, het vliegveld van Addis Ababa. Vrij snel passeren we douane en de koffers staan al op de band. Het vinden van de airport transfer kost wat meer moeite. Er gaat iets mis bij het ophalen. Een paar telefoontjes en wat inventiviteit verder hebben we contact. We gaan Addis in en snuiven de geur van deze stad op. Herkenbaar van eerdere reizen, herkenbare straten, gebouwen, sloppen, weg en weg weg. En de constructiewerkzaamheden zijn in volle gang. Er wordt een nieuwe rail aangelegd en daarmee staat de stad voor een groot deel op de kop. Uiteraard weet de chauffeur het hotel te vinden en we checken in. Op voorstel van Mary Joy zitten we in een ander hotel dan vooraf bedacht. De referenties op internet waren slecht, maar de praktijk blijkt best mee te vallen. We zitten dit keer in Top Ten Hotel. Het is wel wat ambitieus, maar het lijkt prima te doen. 

Om 15.00 uur is ons eerste werkoverleg. We bespreken de actuele situatie en maken plannen voor de komende dagen. Bezoeken, gesprekken, een reis naar het zuiden van Ethiopië, in het weekend iets rustiger aan en ook wat site-seeing Addis. Een bezoek aan het ministerie van gezondheidszorg, de ambassade, etc. etc. Kortom, voldoende te doen. De afspraken staan!


Voor het avondeten heb ik nog even een kleine wandeling gemaakt. Even genieten van de heel andere omgeving. Het drukke verkeer, de aanleg van de nieuwe railway, de kleine winkeltjes, de schoenpoetsers, de kleine handel die je overal ziet. Prachtig om te zien hoeveel kleine ondernemers er overal aan de slag zijn. Op zoek naar een 'birr'-tje om van te leven. We eten in het hotel en rond 21.00 uur is het genoeg. Het was een hele lange dag en ik ga eerst eens even bijslapen. Morgen staat om 7.45 uur de Sister van Mary Joy voor de deur, en wacht ons een nieuwe, lange, vast vermoeiende dag.

Vertrek met Kenya Airlines

Vanavond vertrekt mijn vliegtuig om 20.40 uur en dus word ik om 17.40 uur op Schiphol verwacht. Met de auto een reisje van ruim 1 uur en met de trein ….. iets langer. Het blijkt dat het spoor overal ‘opgebroken’ is. Aanvankelijk gaf mijn app het advies om over ’s Hertogenbosch en later zelfs Breda te reizen. Naar Schiphol? Om 15.25 uur sta ik op Elst-Centraal en blijken alle treinen veel (> 10 minuten) vertraging te hebben. Ik gok erop om toch maar de gebruikelijke route via Arnhem te nemen en de keuze te maken om tussen Driebergen – Utrecht een bus te nemen. Op dat stuk rijden namelijk helemaal geen treinen. Op Utrecht-Centraal kan ik op de valreep in de trein naar Schiphol komen, wachttijd 0,0000 seconden en we rijden. Om 17.46 uur komt mijn trein op Schiphol-NS aan. Even doorlopen naar vertrekhal 2 en ik ontmoet mijn reisgenoot Jeannette van Capelleveen. Zij wordt weggebracht door haar echtgenoot Bram, die ik dus ook nog even ontmoet.

Thuis was ik al ingecheckt en door de invoering van een nieuw inchecksysteem moeten we dit keer onze koffers toch persoonlijk afgeven. Geen probleem als ze er in Addis maar uitkomen. Nog even wat eten en ruim op tijd sta ik bij de gate. Het vliegtuig staat op bijna klaar en al geruime tijd voor vertrek start het boarden. Ondanks de vroege instap vertrekken we niet op tijd. Maar dat gaan we vast inhalen, het stormt dus we kunnen ‘snel’ vliegen. Of is er tegenwind als we naar Afrika vliegen? Slapen zal wel niet meevallen, in dit vliegtuig is geen aantrekkelijk bed.

Morgenavond vertrek naar Ethiopie

Morgenavond vertrek ik van Schiphol naar Afrika. Een directe vlucht naar Nairobi en daarna een overstap op een vliegtuig naar Addis Ababa (Ethiopië).  Het is een missie met verschillende doelstellingen. Het hoofddoel is de verkenning van een 'twin-relatie' tussen een Nederlands ziekenhuis met lokale klinieken van Mary Joy. Samen met Jeannette van Capelleveen (klinisch verloskundige, Flevoziekenhuis) ga ik dit onderzoeken en een verder voorstel uitwerken. Daarnaast ga ik een onderzoek doen naar  de mogelijkheid tot het organiseren van leadership exchange reizen in samenwerken met een aantal gezondheidszorginstellingen in Ethiopië. En als derde de haalbaarheid onderzoeken voor de opzet van trainingsprogramma's met werkgarantie voor jongeren in bijvoorbeeld de gezondheidszorg en/of bouw. Vanuit bijvoorbeeld een uitzendbureau. Kortom, het wordt opnieuw een inspirerende missie met een vol programma.
In de agenda staan afspraken in de klinieken, bij Nederlanders in Debre Zeit, op het ministerie van gezondheidszorg, bij de Nederlandse Ambassade, etc. We krijgen het druk, maar zullen ook zeker de
tijd nemen ervan te genieten. Jeannette en ik hebben elkaar tweemaal ontmoet en gaan voor deze missie samen voor Moving Management Foundation op stap. Ik heb er zin in!
De komende weken wil ik mijn weblog weer (bijna) dagelijks bijhouden. Volg je mij? Geef gerust feedback en reacties!

Stadwandeling Oslo en terug naar huis

Nu we toch in Oslo zijn willen we meer weten over de stad. De stadgids … brengt ons langs verschillende hoogtepunten. We zien het koninklijk paleis, de opera en het winkelgebied. Maar ook de nieuwe wijken tegen en in de haven. En niet te vergeten het Nobel-huis en het stadhuis. Helaas regent het wel wat. Aan het einde van de ochtend nemen we de ‘lokale fyra’ naar het vliegveld. Met een snelheid van ruim 200 km/uur zoeven we de stad uit en staan we in ruim 20 minuten op de airport. Na de gebruikelijke verplichte nummers mogen we de lucht in. Een overstap op Kopenhagen is nodig om ons naar Schiphol te brengen. Om klokslag 17.33 uur land ons vliegtuig, onder zeeniveau op vertrouwde bodem. Hier kennen we de weg. Oftewel het duurt even voor de koffers er zijn, de trein heeft wat vertraging maar verder ….. Het is goed om weer thuis te komen.

En wil je meer foto's zien? Kijk dan op https://plus.google.com/photos/113160427329004880985/albums/5933173899881654321

Noorwegen, hoe is daar?

We gaan vroeg op pad. Ruim voor 6 uur loopt de wekker af. Om 6.15 uur wordt het ontbijt klaargezet en rond 6.45 uur gaan we op pad. Met ons inmiddels overbekende busje vertrekken we naar Arhus Airport. Een geweldig vliegveld waar vandaag zeker zeven vliegtuigen aankomen en vertrekken. Van enige drukte is dus nauwelijks sprake en een zoektocht naar de juiste gate is niet nodig. Als wij er zijn is er slechts één balie, één gate en één vliegtuig! Je kunt de verkeerde dus niet nemen. Met een overstap in Kopenhagen komen we om 11.30 uur op Oslo-Gardermoen aan. De koffers zijn er zo en een busje staat klaar.

Om 12.10 uur staan we al bij ons eerste locatie op de stoep. Het nieuwste verpleeghuis in Noorwegen, inmiddels 5 jaar geleden opgeleverd. Zouden alle bouwadviseurs de afgelopen 5 jaar niets te doen hebben gehad? Of zou alle tijd aan overleg zijn opgegaan? Feit is dat we een uitleg en rondleiding krijgen op Stovnerskogen Verpleeghuis door Holger Olsen (locatiemanager). Het is een verpleeghuis met 148 plaatsen voor verschillende doelgroepen. De cliënten wonen grotendeels gemixt en iedereen heeft een zelfstandige kamer met eigen sanitair. Voor groepen van circa 10-15 bewoners is er een huiskamer. We leren dat ook in Noorwegen alles door de overheid wordt geregeld.

Na de eerste praktische ontmoeting gaan we verder naar het parlement. Daar hebben we een ontmoeting georganiseerd door Andreas Haug Løland, International Secretary van the Norwegian Christian Democratic Party (KrF, Kristelig Folkeparti). We ontmoeten Hans Olav Syversen, parlementslid, en Ingvild Belck-Olsen, politiek adviseur van de vaste parlementaire commissie voor gezondheid en ouderenzorg. We maken kennis met het noorse health-care systeem. Het blijkt nog erg socialistisch te zijn en er zijn nauwelijks NGO’s betrokken bij de uitvoering van het systeem. Er blijkt de wens te zijn om dit de komende jaren te veranderen en de KrF wil graag dat op termijn 25% van de zorg door not-for-profit ondernemingen wordt aangeboden. Als je van 0% komt is dit een hele stap. Wij zitten op 99% en zitten dus in een heel ander systeem. Het blijkt erg leuk om daarover van gedachten te wisselen. Ook de noorse economie is volstrekt anders. Door de olie inkomsten heeft Noorwegen feitelijk geen buitenlandse schuld. Waar is dat verder nog in Europa? Toch baart de vergrijzing in Noorwegen ook zorgen. Met name de personeelsmarkt blijkt een grote uitdaging. In Stavnerskogen hadden we al ontdekt dat er een heel hoog ziekteverzuim (10%) was. Dit blijkt veel voor te komen.

Na het bezoek aan het parlement gaan we naar Voksenaansen. Een hotel dat de Noren aan de Zweden hebben geschonken. Een hele idyllische plek boven op een berg met een uitzicht over de Oslofjord. Torge Øverli geeft ons in inleiding in Scandinavian-leadership, we leren inside-outside en outside-inside. We hebben een skype gesprek met iemand in San Francisco die ervaringen deelt. Wat is cliënttevredenheid? Hoe kun je hier wetenschappelijk mee omgaan?

Het eten staat hier ook op grote hoogte klaar en om 21.30 uur brengt een busje ons naar Hotel Thon Europa, daar wacht een bed op ons. Maar vooraf nog even een drankje. Moe van alle indrukken verplaatst ieder zich op zijn eigen tijdstip naar bed.