Naar het zuiden van Ethiopie

Vanmorgen vroeg op, we hebben een lange rit voor de ‘motorkap’. We gaan richting het zuiden en ons doel is Awassa. Awassa is een wat grotere stad dit ligt op een autorit van circa 4 uur uit Addis Ababa. Ik ken de rit, ook op een vorige reis heb ik deze trip gemaakt. Het eerste deel is een hele drukke weg met veel vrachtverkeer en veel verkeersopstoppingen. Het is de weg richting Djibouti en daarmee de ontsluiting naar zee voor Ethiopië. Nadat de weg splitst bij Nojo wordt het rustiger en kun je stevig doorrijden. Het is wel opletten voor de koeien, geiten, kinderen, tuktuks, karren etc. maar met wat heen en weer laveren en hier en daar remmen lukt het aardig. Ook voor sommige kuilen moet je even remmen, anders doe je wel een hele hoge belasting op de schokdempers. Het landschap is wat groener dan de vorige keer. Het regenseizoen is voorbij en de oogsten worden nu binnengehaald. Dus heel wat anders dan aan het einde van het droge seizoen, toen ik er de vorige keer reed. Het is een heel leuk landschap om te reizen en ik geniet van de trip. Onderweg stoppen we voor een verlaat ontbijt, vervroegde lunch of gewoon een koffiebreak. Op het menu staat geroosterd vlees met koffie en dat is best lekker. En ondertussen gaan we nog even bij een meer kijken. 


Rond 14.00 uur zijn we in Awassa en checken we in bij South Star, een prima 5 sterren hotel. Na een prettige douchebeurt gaan we op stap. Vanmiddag bezoeken we de locatie van Mary Joy en bespreken we met de lokale programma manager de activiteiten van Mary Joy. Het wordt een inspirerend gesprek en er ontstaan ideeën. Ook krijgen we een rondleiding over het terrein en moeten vaststellen dat er nog veel afstand is tussen plannen en realiteit. Een visie is makkelijk te vertellen maar het plan uitvoeren vraagt best veel. Onze beelden over de uitgangssituatie worden wel steeds concreter en we realiseren welke verandering nodig is. En welke kansen er liggen om moeder- en babysterfte aanzienlijk te verminderen. In Ethiopie is bij 10% van de bevallingen professionele ondersteuning en daarvan overleeft slechts 10% van de kinderen de bevalling. Wat een cijfers!

Rond 18.00 uur zijn we terug in ons hotel. We nemen wat te drinken, ik eet lasagne en daarna ga ik nog wat digitale zaken doen. Zoals het schrijven van deze weblog. Morgen gaan we 4 locaties in Awassa bekijken en gaan we terug naar Addis. Een lang programma dus. En dus vanavond vroeg naar bed. 

Bezoek aan gouvernment hospital, emotionele zaken gezien

Na de gebruikelijke ‘start’ procedures duiken we rond 8.30 uur de spits van Addis in. Iets later gaat de spits op zijn einde, maar heel druk is het nog wel. Ons eerste doel is het ministerie van gezondheidszorg. We hebben een afspraak met de directeur HRM. We hadden om 9.00 uur een afspraak en wij waren iets te laat en hij nog meer. We kunnen even wachten bij het secretariaat en genieten van de nieuwe werkplek filosofie op het ministerie. Het Nieuwe Werken is hier ook aangekomen, vele hebben geen eigen werkplek meer. Maar ……, aan de digitalisering van het werk is nog niet zoveel gedaan. Overal zwerven dossier en het lijkt me dat een missend dossier hier heel acceptabel klinkt. Er zijn nog wat stapjes te zetten om het Nieuwe Werken daadwerkelijk in te voeren. Vervolgens gaan we in gesprek met de directeur HRM. We worden geïnformeerd over de Ethiopische gezondheidszorg, de beoogde groei in capaciteit en de vele trainingsplannen die er zijn. We zijn onder de indruk van de groeicijfers als het gaat om de medisch specialisten. Er waren heel weinig en er zijn nu weinig. Maar er worden wel hele goede verbeteringen gerealiseerd. We bespreken een exchange programma en er ontstaan goede ideeën. Als je belangstelling hebt om deel te nemen? Meld je bij mij aan!


Vervolgens gaan we watsan (water - sanitair) projecten bekijken. Op diverse plaatsen zijn latrines gebouwd. Een stuk of 10 bij elkaar en per latrine krijgen twee gezinnen de sleutel. Daarmee hebben zij toegang tot een toilet. Geen watercloset maar een droger toilet. Wat zal dat stinken!
De bedrijfslunch gebruiken we op het kantoor van Mary Joy. Prima Ethiopisch eten, we raken er aan gewend en weten hoe we het moeten opeten. Ook het bestek is eetbaar. In de middag gaan we naar een gouvernment ziekenhuis. We mogen geen foto’s maken en als we daar vertrekken begrijpen we waarom. Het is er heel vreselijk! Ongelooflijk wat we zien. We bezoeken de verlosafdeling en zijn zwaar onder de indruk wat we zien. Het is nauwelijks of niet te beschrijven wat we zien en raken geëmotioneerd. Zou een varken in Nederland het beter hebben?


Na het emotionele bezoek aan het ziekenhuis nemen we een moment rust in het hotel. Vervolgens gaan we op stap met een aantal mensen van Cordaid. In een traditioneel Ethiopisch restaurant eten we onder het genot van lokale muziek en dansen. Het was gezellig en ondertussen konden we ook over vele zaken doorspreken. Wie weet wat hier verder nog van komt?

Gezondsheidszorg in Ethiopie, er is veel verschil

Om 6.30 loopt de wekker af, tijd om op te staan. Het water uit de douche was koud, het bleek dat ik de boiler zelf moest aanzetten. En dat ben ik helemaal niet gewend, dit soort zaken gaat toch automatisch. Maar wakker werd ik wel, na overigens een goede nachtrust. In het hotel is een ethiopisch ontbijt, althans ik herken enkele zaken uit een eerdere reis. Een warme hap (wie heeft daar zo vroeg zin in?), pannenkoeken, droog brood en wat fruit. Naast ons zitten wat andere nederlanders die zich hierop voorbereid hebben. Uit een plastic zak toveren zij kaas en hagelslag tevoorschijn. Enige aanpassingsvermogen lijkt daar te missen!

Rond 8.00 uur worden we opgehaald, door Sr. Zebider Zewdie herself, directeur/bestuurder van Mary Joy. Als eerste bezoeken we een private kliniek en in no-time staan wij in de verloskamers. We krijgen een beeld hoe het in de ‘prive-sector’ in Addis werkt. Voor 5000 brrr (€ 200,=) is alles geregeld. Koopje om daar een baby te baren. In de gouvernment-sector is het nog veel goedkoper. Dan ben je voor 150 brr (€ 6,=) helemaal klaar. Overigens de kwaliteit en de omstandigheden van dit alles is wel anders dan in Nederland. Na dit bliksembezoek aan een kliniek reizen we door het drukke verkeer van Addis verder naar de kliniek van Mary Joy (regio Arko). Met genoegen zie ik wat materiaal hangen dat ik herken én wat verder ontwikkeld is! Vorig jaar heb ik ondersteuning gegeven bij de uitwerking van de strategie en het thema ‘chain-kettingen’ is daadwerkelijk verder opgepakt. Leidend principe is het verder verbinden van programma’s en integratie van verschillende soorten programma's. Het is opgepakt en blijkt te werken. Heel erg mooi om dat terug te zien en te constateren dat het strategieproject 'verschil' heeft gemaakt.

We krijgen ook een uitgebreide update over de werkzaamheden van Mary Joy en mijn reisgenoot krijgt inzicht waar Mary Joy mee aan de slag is. We spreken met de verschillende disciplines en krijgen hiermee inzicht in de toegevoegde waarde die nu geleverd wordt. Het is echt anders dan we gewend zijn en zeker zinvol om hieraan tijd te besteden. We kunnen alleen maar een bijdrage leveren als we het vertrekpunt van Mary Joy goed kennen en dat leren we vanochtend. Ons volgende bezoek is bij de board van Mary Joy. Een 6 persoons bestuur dat is samengesteld uit 3 vrouwen en 3 mannen en vanuit diverse disciplines al jaren een bijdrage levert. In een kort overleg bespreken we wat actualiteiten en vervolgens genieten we samen van een traditionele Ethiopische lunch. We eten diverse gerechten(vlees, groenten, etc.) met enjera. Dit is een Ethiopische pannenkoek gemaakt uit sorgem-, maïs- en bloemmeel en deze pannekoek is ook gelijk het bestek! Dus met de gewassen handen alles op eten. En na afloop de koffie.

Als laatste bezoek we een gouvernment hospitaal, oftewel gemeenteziekenhuis. Een korte rondtocht in het ziekenhuis leert ons wat het niveau van zorg voor veel lokale mensen is. Het voldoet volstrekt niet aan de nederlandse standaarden en het kost ons wat tijd om goed te doorgronden wat we zien.

Hernieuwde kennismaking met oude bekenden

Wakker worden is vanochtend niet moeilijk. In een vliegtuigstoel gaat dat vrij eenvoudig. Hoogstens wat stijfjes. Het ontbijt op ‘bed’ komt langs. Glaasje jus-de-orange, kopje koffie, mini-mini croissant, maar wel op ‘bed’. Ik nader een nieuw geografisch hoogtepunt in mijn leven. Ondanks de vele reizen die ik heb gemaakt ben ik nog nooit op het zuidelijk halfrond geweest. En dat gebeurt vroeg in de ochtend van 28 oktober! In het vliegtuig van Kenya Airlines. We naderen Nairobi in Kenya, waar we moeten overstappen op een toestel naar Addis. Eigenlijk vliegen we dan weer een beetje terug naar het noorden. 

Om 11.50 uur lokale tijd (+2 uur tov Nederlandse wintertijd) staan we op Bole Airport, het vliegveld van Addis Ababa. Vrij snel passeren we douane en de koffers staan al op de band. Het vinden van de airport transfer kost wat meer moeite. Er gaat iets mis bij het ophalen. Een paar telefoontjes en wat inventiviteit verder hebben we contact. We gaan Addis in en snuiven de geur van deze stad op. Herkenbaar van eerdere reizen, herkenbare straten, gebouwen, sloppen, weg en weg weg. En de constructiewerkzaamheden zijn in volle gang. Er wordt een nieuwe rail aangelegd en daarmee staat de stad voor een groot deel op de kop. Uiteraard weet de chauffeur het hotel te vinden en we checken in. Op voorstel van Mary Joy zitten we in een ander hotel dan vooraf bedacht. De referenties op internet waren slecht, maar de praktijk blijkt best mee te vallen. We zitten dit keer in Top Ten Hotel. Het is wel wat ambitieus, maar het lijkt prima te doen. 

Om 15.00 uur is ons eerste werkoverleg. We bespreken de actuele situatie en maken plannen voor de komende dagen. Bezoeken, gesprekken, een reis naar het zuiden van Ethiopië, in het weekend iets rustiger aan en ook wat site-seeing Addis. Een bezoek aan het ministerie van gezondheidszorg, de ambassade, etc. etc. Kortom, voldoende te doen. De afspraken staan!


Voor het avondeten heb ik nog even een kleine wandeling gemaakt. Even genieten van de heel andere omgeving. Het drukke verkeer, de aanleg van de nieuwe railway, de kleine winkeltjes, de schoenpoetsers, de kleine handel die je overal ziet. Prachtig om te zien hoeveel kleine ondernemers er overal aan de slag zijn. Op zoek naar een 'birr'-tje om van te leven. We eten in het hotel en rond 21.00 uur is het genoeg. Het was een hele lange dag en ik ga eerst eens even bijslapen. Morgen staat om 7.45 uur de Sister van Mary Joy voor de deur, en wacht ons een nieuwe, lange, vast vermoeiende dag.

Vertrek met Kenya Airlines

Vanavond vertrekt mijn vliegtuig om 20.40 uur en dus word ik om 17.40 uur op Schiphol verwacht. Met de auto een reisje van ruim 1 uur en met de trein ….. iets langer. Het blijkt dat het spoor overal ‘opgebroken’ is. Aanvankelijk gaf mijn app het advies om over ’s Hertogenbosch en later zelfs Breda te reizen. Naar Schiphol? Om 15.25 uur sta ik op Elst-Centraal en blijken alle treinen veel (> 10 minuten) vertraging te hebben. Ik gok erop om toch maar de gebruikelijke route via Arnhem te nemen en de keuze te maken om tussen Driebergen – Utrecht een bus te nemen. Op dat stuk rijden namelijk helemaal geen treinen. Op Utrecht-Centraal kan ik op de valreep in de trein naar Schiphol komen, wachttijd 0,0000 seconden en we rijden. Om 17.46 uur komt mijn trein op Schiphol-NS aan. Even doorlopen naar vertrekhal 2 en ik ontmoet mijn reisgenoot Jeannette van Capelleveen. Zij wordt weggebracht door haar echtgenoot Bram, die ik dus ook nog even ontmoet.

Thuis was ik al ingecheckt en door de invoering van een nieuw inchecksysteem moeten we dit keer onze koffers toch persoonlijk afgeven. Geen probleem als ze er in Addis maar uitkomen. Nog even wat eten en ruim op tijd sta ik bij de gate. Het vliegtuig staat op bijna klaar en al geruime tijd voor vertrek start het boarden. Ondanks de vroege instap vertrekken we niet op tijd. Maar dat gaan we vast inhalen, het stormt dus we kunnen ‘snel’ vliegen. Of is er tegenwind als we naar Afrika vliegen? Slapen zal wel niet meevallen, in dit vliegtuig is geen aantrekkelijk bed.

Morgenavond vertrek naar Ethiopie

Morgenavond vertrek ik van Schiphol naar Afrika. Een directe vlucht naar Nairobi en daarna een overstap op een vliegtuig naar Addis Ababa (Ethiopië).  Het is een missie met verschillende doelstellingen. Het hoofddoel is de verkenning van een 'twin-relatie' tussen een Nederlands ziekenhuis met lokale klinieken van Mary Joy. Samen met Jeannette van Capelleveen (klinisch verloskundige, Flevoziekenhuis) ga ik dit onderzoeken en een verder voorstel uitwerken. Daarnaast ga ik een onderzoek doen naar  de mogelijkheid tot het organiseren van leadership exchange reizen in samenwerken met een aantal gezondheidszorginstellingen in Ethiopië. En als derde de haalbaarheid onderzoeken voor de opzet van trainingsprogramma's met werkgarantie voor jongeren in bijvoorbeeld de gezondheidszorg en/of bouw. Vanuit bijvoorbeeld een uitzendbureau. Kortom, het wordt opnieuw een inspirerende missie met een vol programma.
In de agenda staan afspraken in de klinieken, bij Nederlanders in Debre Zeit, op het ministerie van gezondheidszorg, bij de Nederlandse Ambassade, etc. We krijgen het druk, maar zullen ook zeker de
tijd nemen ervan te genieten. Jeannette en ik hebben elkaar tweemaal ontmoet en gaan voor deze missie samen voor Moving Management Foundation op stap. Ik heb er zin in!
De komende weken wil ik mijn weblog weer (bijna) dagelijks bijhouden. Volg je mij? Geef gerust feedback en reacties!

Stadwandeling Oslo en terug naar huis

Nu we toch in Oslo zijn willen we meer weten over de stad. De stadgids … brengt ons langs verschillende hoogtepunten. We zien het koninklijk paleis, de opera en het winkelgebied. Maar ook de nieuwe wijken tegen en in de haven. En niet te vergeten het Nobel-huis en het stadhuis. Helaas regent het wel wat. Aan het einde van de ochtend nemen we de ‘lokale fyra’ naar het vliegveld. Met een snelheid van ruim 200 km/uur zoeven we de stad uit en staan we in ruim 20 minuten op de airport. Na de gebruikelijke verplichte nummers mogen we de lucht in. Een overstap op Kopenhagen is nodig om ons naar Schiphol te brengen. Om klokslag 17.33 uur land ons vliegtuig, onder zeeniveau op vertrouwde bodem. Hier kennen we de weg. Oftewel het duurt even voor de koffers er zijn, de trein heeft wat vertraging maar verder ….. Het is goed om weer thuis te komen.

En wil je meer foto's zien? Kijk dan op https://plus.google.com/photos/113160427329004880985/albums/5933173899881654321

Noorwegen, hoe is daar?

We gaan vroeg op pad. Ruim voor 6 uur loopt de wekker af. Om 6.15 uur wordt het ontbijt klaargezet en rond 6.45 uur gaan we op pad. Met ons inmiddels overbekende busje vertrekken we naar Arhus Airport. Een geweldig vliegveld waar vandaag zeker zeven vliegtuigen aankomen en vertrekken. Van enige drukte is dus nauwelijks sprake en een zoektocht naar de juiste gate is niet nodig. Als wij er zijn is er slechts één balie, één gate en één vliegtuig! Je kunt de verkeerde dus niet nemen. Met een overstap in Kopenhagen komen we om 11.30 uur op Oslo-Gardermoen aan. De koffers zijn er zo en een busje staat klaar.

Om 12.10 uur staan we al bij ons eerste locatie op de stoep. Het nieuwste verpleeghuis in Noorwegen, inmiddels 5 jaar geleden opgeleverd. Zouden alle bouwadviseurs de afgelopen 5 jaar niets te doen hebben gehad? Of zou alle tijd aan overleg zijn opgegaan? Feit is dat we een uitleg en rondleiding krijgen op Stovnerskogen Verpleeghuis door Holger Olsen (locatiemanager). Het is een verpleeghuis met 148 plaatsen voor verschillende doelgroepen. De cliënten wonen grotendeels gemixt en iedereen heeft een zelfstandige kamer met eigen sanitair. Voor groepen van circa 10-15 bewoners is er een huiskamer. We leren dat ook in Noorwegen alles door de overheid wordt geregeld.

Na de eerste praktische ontmoeting gaan we verder naar het parlement. Daar hebben we een ontmoeting georganiseerd door Andreas Haug Løland, International Secretary van the Norwegian Christian Democratic Party (KrF, Kristelig Folkeparti). We ontmoeten Hans Olav Syversen, parlementslid, en Ingvild Belck-Olsen, politiek adviseur van de vaste parlementaire commissie voor gezondheid en ouderenzorg. We maken kennis met het noorse health-care systeem. Het blijkt nog erg socialistisch te zijn en er zijn nauwelijks NGO’s betrokken bij de uitvoering van het systeem. Er blijkt de wens te zijn om dit de komende jaren te veranderen en de KrF wil graag dat op termijn 25% van de zorg door not-for-profit ondernemingen wordt aangeboden. Als je van 0% komt is dit een hele stap. Wij zitten op 99% en zitten dus in een heel ander systeem. Het blijkt erg leuk om daarover van gedachten te wisselen. Ook de noorse economie is volstrekt anders. Door de olie inkomsten heeft Noorwegen feitelijk geen buitenlandse schuld. Waar is dat verder nog in Europa? Toch baart de vergrijzing in Noorwegen ook zorgen. Met name de personeelsmarkt blijkt een grote uitdaging. In Stavnerskogen hadden we al ontdekt dat er een heel hoog ziekteverzuim (10%) was. Dit blijkt veel voor te komen.

Na het bezoek aan het parlement gaan we naar Voksenaansen. Een hotel dat de Noren aan de Zweden hebben geschonken. Een hele idyllische plek boven op een berg met een uitzicht over de Oslofjord. Torge Øverli geeft ons in inleiding in Scandinavian-leadership, we leren inside-outside en outside-inside. We hebben een skype gesprek met iemand in San Francisco die ervaringen deelt. Wat is cliënttevredenheid? Hoe kun je hier wetenschappelijk mee omgaan?

Het eten staat hier ook op grote hoogte klaar en om 21.30 uur brengt een busje ons naar Hotel Thon Europa, daar wacht een bed op ons. Maar vooraf nog even een drankje. Moe van alle indrukken verplaatst ieder zich op zijn eigen tijdstip naar bed. 

Vrijwilligers en de organisatie in de kommune

Om 8.00 uur staat het busje voor de deur. We worden geacht tijdig te vertrekken omdat we een uurtje later worden verwacht bij het Rosengårdcentret in Silkeborg. We hebben daar een afspraak met Elizabeth Gudberg, locatieleider en Inge Bank, head of the eldercare and healthcare department in Silkeborg Municipality. We krijgen eerst een uitleg van het de rol van de gemeente en het systeem. We leren de verschillende verantwoordelijkheden kennen en begrijpen dat de gemeente de eerste ligdagen in een ziekenhuis moet betalen.

Daarmee is er een prikkel om te voorkomen dat mensen (onnodig) naar het ziekenhuis moeten. We maken kennis met de kracht van de verbinding tussen beleid/uitvoering op lokaal niveau en worden ons bewust van het socialistische systeem in Denemarken. Zo is de kostprijs van koffie overal even hoog. Ook zien we lokaal ondernemerschap en krijgen we inzicht in de sub-economieën van het vrijwilligers centrum. Elizabeth is een inspirerende persoonlijkheid die gedreven leidinggeeft aan het Rosengårdcentret. We sluiten af met een lunch: spare-ribs, salada en een aardappel met saus. Voldaan vertrekken we naar ons volgende bezoek.

In Arhus hebben we een ontmoeting met de Kommune: Claus Rasmussen en diverse collegae. Uit alles blijkt dat ze het leuk vinden om internationaal bezoek te ontvangen. Verschillende personen zijn betrokken bij de ontvangst en we krijgen uitgebreid uitleg over het systeem en de actuele thema’s die er zijn. Er blijkt veel aandacht voor een ‘paradigma-shift’ en we leren van een verhaal over chaos-regel-control. We raken geïnspireerd om eenvoudig te werken en ondertussen zien we dat communicatie onderling bij de gemeente niet werkt. Een rondtoer door het gebouw laat ons zien hoe zorgbehoevende ouderen in Arhus wonen. Het is vooral wonen! En de zorg die nodig is wordt gebracht, waarbij er heel erg weinig ‘infrastructuur’ ruimten zijn.


De middag sluiten we af met een stadswandeling onder leiding van een ervaren gids Joan Lynch. Deze engelse lerares vertelt ons over de historie van Arhus, achtergronden over de stadsopzet en een korte introductie over de nieuwe gebouwen. We komen onder de indruk van het nieuwe museum en zien enkele dead-statues. We bekijken de oude kerk aan de buiten en binnenkant en constateren dat de consistorie hier toch wel wat anders is als thuis.

Bij ‘A Hereford Beefstouw’ stond ons een geweldig diner te wachten. Een voor ons verrassend concept met zoals de naam van het restaurant al aangaf: ‘biefstuk’. Volop keuze! Welke stuk? Welke boter? Welke bijgerechten? En vervolgens smullen! Het werd een gezellige en heerlijke avond. Met na afloop nog even een drankje op de hoek. Moe en voldaan stort ik me rond 23.00 uur in bed. De slaap blijkt makkelijk te vinden.

Op tijd opstaan en onderweg veel zien

Om 4.15 uur geven enkele systemen aan dat het tijd is om in actie te komen. De verlichting wordt langzamerhand opgevoerd, ook een muziekje maakt duidelijk dat de tijd om op te staan er aan komt. En een vriendelijke dame begint af te tellen. Voordat het getal 40,39,38, …….,3,2,1 wordt bereikt sta ik onder de douche. Een stevig emmertje water maakt mij helemaal wakker en schoon. Klokslag 4.43 uur verlaat ik mijn kamer. Met koffer en handbagage. In dit hotel is het zelfbediening, dus om 4.45 uur ben ik doormiddel van een geheel eigen digitale actie uitgecheckt en ontvang ik een mailtje dat alles in orde is. Samen met de andere reisgenoten lopen we naar het afgesproken meetingpoint. Vertrek hal 1, balie 2. Een plek helemaal aan de andere kant van Schiphol dan waar ons hotel aan grenst. Een ochtendwandeling van 15 minuten. Klokslag 5.00 uur zijn we er, zoals afgesproken. En zoals verwacht missen we nog één persoon, we noemen geen namen …..…. Na een korte kennismakingsronde tussen verschillende nieuwe deelnemers checken we in en passeren we de security. Geen wapens, vloeistoffen of andere gevaarlijke substanties. Dan is er tijd voor het ontbijt. Wat broodjes, koffie om echt wakker te worden. Vliegen is vooral wachten. Om 6.55 uur gaan we de lucht in, dit keer met een Boeing 717. Één van de kleinere Boeings die op dit moment op de aarde rondvliegt. In Kopenhagen stappen we over op een binnenlandse vlucht naar Arhus. We moeten instappen bij een gate die helemaal aan de andere kant van de luchthaven is, een wandeling van 19 minuten. Ruim op tijd komen we aan en in de loop van de ochtend vliegen we verder in een propellervliegtuigje en aan het einde van de ochtend zitten we op Jutland (Denemarken).

Ons busje staat klaar en we gaan naar Ovartaci Museum in Risskov. In het museum cafe, dat mede gerund wordt door psychiatrische patiënten. Na afloop van de lunch bezoeken we het Museum. We krijgen een toelichting op de historie van meer dan 170 jaar psychiatrie op deze plaats. Het zijn oude gebouwen en nog steeds in gebruik. Op dit moment wordt nieuwbouw gerealiseerd, mag het na zoveel jaar. En wat de herbestemming wordt …, wie het wil kopen kan een bod doen.


Om 13.30 uur staat ons eerste bezoek gepland. We gaan op bezoek bij Karin Short bij Fortegården in Risskov. Fortegården heeft 192 appartementen in verschillende groottes voor de 62+ generatie. Daarnaast is er een verpleeghuis met totaal 50 plaatsen. Van Karin krijgen we een introductie in het Deense systeem.
We leren het onderscheid tussen Kommune (gemeente) en regio, we krijgen inzicht in de private en overheidshuizen. Fortegården is één van de private partijen en wordt wel door de Kommune gefinancierd. Overigens is scheiden van Wonen en Zorg de standaard en liggen de huurprijzen vrij hoog. Voor degene die dit niet kunnen betalen is er de mogelijkheid tot huursubsidie van de gemeente. Een rondleiding geeft ons meer beeld van het huis. Het blijkt een wat ‘ouder’ huis van circa 50 jaar oud en een recente renovatie heeft het op een redelijk onderhoudsniveau gebracht. De kamers van het ‘nursinghome’ zijn ruim 45 m2 groot en voor een groep van ruim 10 personen is er een gezamenlijke huiskamer/keuken. Zie verder http://www.fortegaarden.dk/


Ons volgende bezoek is aan OK-Centret in Egaa. We worden ontvangen door Lillian Kjaerholm en Birgitte Simonsen. OK-Center Egå is een nieuw gebouwd zorgcentrum (2012) in Egå, iets ten noorden van Aarhus. Het OK-Fonds (NGO) heeft het gebouwd en het omvat 72 huizen en gerelateerde servicegebieden.
Het gebouw van ongeveer 6.800 m2 omvat een café, wellness, fysiotherapie en productie keuken. We krijgen een leuke rondleiding en toelichting op het gebouw. Het project ligt aan de rand van het dorp en is in laagbouw gerealiseerd. Iedere kamer heeft een ‘eigen’ uitgang en er wordt veel gebruik gemaakt van natuurlijk licht. Het geheel is ruim en vriendelijk opgezet. De clienten hebben veelal een zwaardere zorgvraag (beperkt eigen regie mogelijk) en zijn qua aandoening verspreid gehuisvest. De opzet kent geen segmentatie naar zorgvraag en/of aandoening. We komen onder de indruk van de eenvoud van de organisatie en de passie van de leiders die het opgezet hebben. Zie verder http://www.ok-egaa.dk/

Rond 17.00 uur vertrekken we naar het Hotel. We maken nog een kleine tour met de bus door de stad. Bij de haven wordt gewerkt aan grootschalige vernieuwing en het lijkt of de bouw gedeeltelijk stil ligt. Later horen we dat de aannemer failliet is gegaan, dus nu begrijpen we ook waarom dit zo lijkt. We hebben ons bed geboekt in Hotel Royal, een meer dan 170 jaar oud hotel in het centrum van Aarhus. Een prachtig hotel met ruime kamers met enige historisch uitstraling en ruim comfort. http://uk.hotelroyal.dk/ Er wacht ons daar een meer-gangen diner met ondertussen hele boeiende gesprekken. Natuurlijk over wat we gezien hebben maar ook wat ons bezig houdt. De hele wereld komt langs en we hebben een uitgebreid gesprek over Israël. Zou dit een volgend reisdoel zijn?

Studiereis Denemarken-Noorwegen, The day before

Op woensdagochtend vertrekt ons vliegtuig heel vroeg! Dus is er de optie om al in de avond-before naar het verzamelpunt te komen. De helft van de groep maakt gebruik van deze (futuristische) optie. We gaan een korte overnachting maken in Hotel CitizM op de luchthaven Schiphol. Een hotel op 5 minuten loopafstand van de vertrekhal. Een hotel met een heldere en moderne aanpak. Een hotelkamer heeft hier een bed, douche en toilet. Veel meer is het niet. Dus een kamerbreedte van ruim 2,4 m1 is ruim voldoende en een ‘glazen-tube’ herbergt de douche en een andere het toilet. Niets meer en niets minder.

Een domotica systeem maakt het mogelijk om heel veel met de afstandsbediening te veranderen. Dus licht, gordijnen, TV, wekker, temperatuur, comfort, et. Alles op één schakelpaneeltje. Het is even zoeken, maar dan heb je ook wat. Allerlei verlichtingstype van romantisch tot koel, allerlei muziek en uiteraard combinaties daarvan geven een perfecte beleving. En dat alles op krap 9 m2!
Rond 21.30 uur nog even een drankje met mijn reisgenoten in de lobby (ook zeer modern en mooi ingericht) en rond 22.30 uur het bed in. Even prutsen om de wekker op het juiste tijdstip te krijgen en dan de luiken dicht.