Weer naar huis

Nu nog naar huis schreef ik in de vorige post. Oftewel van Jakarta naar Elst zien te komen. Dit is best een lange afstand en ik moet overstappen op Singepore. De oorlog in de Oekraine zorgt er ook voor dat er wat omgevlogen worden. De rechtstreeks route kan niet genomen worden. Maar als reiziger is het vooral een kwestie van wachten, zitten en wat eten en drinken. Jakarta airport liep ik om 16.00 uur lokale tijd binnen en een dag later om 9.30 uur lokale tijd was ik thuis in Elst. Dus 17,5 uur + 5 uur tijdsverschil geeft een totale reistijd van 22,5 uur. Dus van deur tot deur binnen een dag.

Toen mijn vader in 1950 van Batavia (nu Djakarta) naar Groningen reisde (ook vliegen) was hij 4 dagen onderweg. Hij vertrok op 1 april  1950 om 9.30 uur van het vliegveld in Jakarta en was op 4 april rond 23.00 uur in Groningen. Met tussenlandingen in Bangkok, Calcucutta, Karachi, Basrah, Cairo en Rome. In Bangkok, Karchachi en Cairo was een overnachting (en diner) in het hotel. Het vliegtuig (een Douglas C54b) kon 's nachts niet vliegen en moest ook regelmatig tanken. De gegevens van deze reis zitten nog steeds in het familie archief. Zelfs de stoelindeling en de medereizigers zijn in het archief. Toch leuk om nog eens te zien met wie pa allemaal onderweg was.

Ereveld, Bandung - Pandu

Inmiddels is de laatste dag van mijn reis in Indonesië aangebroken. Met op deze dag nog een belangrijk bezoek op het programma. Ik heb een auto met chauffeur geregeld en ik ga van Jakarta naar Bandung. Een reis van circa 3 uur, eerst door het drukke Jakarta, dan wordt het iets minder druk en tenslotte wordt het in Bandung vast ook weer druk.

In Bandung is het ereveld Pandu. Op het ereveld liggen ruim 4.000 mensen begraven die allemaal oorlogsslachtoffer zijn. In dit geval betreft het de periode 1942 - 1950. Dus zowel slachtoffers van de 2e Wereldoorlog (in dit geval Japan) en het geweld daarna, zoals de politionele acties. Dit zijn de acties waar ook mijn vader in 1948 - 1950 op Sumatra bij betrokken was. Alle militairen die omgekomen zijn in het voormalige Nederlands Indië zijn lokaal begraven en niet overgebracht naar Nederland. Oorspronkelijk waren er 22 erevelden en deze zijn later teruggebracht tot 9 erevelden. Deze liggen allemaal op Java, dus bijvoorbeeld het ereveld Pandu in Bandung. Alle dienstmakkers van pa die zijn gesneuveld liggen op dit ereveld. Daarom wil ik ook naar dit ereveld. 

Het eerste graf dat ik wil bezoeken is van soldaat J.M. Versteeg, geboren 31 oktober 1927 en gesneuveld 18 februari 1948. Dus op 20 jarige leeftijd! In het verslag dat ik heb gevonden in het Nationaal Archief staat het volgende: "Op 17 februari zette de vijand een vrij hevige aanvul in tegen Muara Dua. 150 goedbewapende mannen onder leiding van Kapt.Deni bestookten het detachment van 04.00 tot 08.00 uur en drongen zelfs door tot op enkele tientallen meter van het detachement door. Na een vuurgevecht, aan onze zijde geleid door Kapt.Maan, werden zij echter teruggeslagen met 20 doden en ongeveer 20 zwaargewonden. Helaas werd aan onze zijde een soldaat van de brugbewaking zwaar gewond, die kort daarna overleed.". Dat was dus soldaat J.M. Versteeg. In de zakagenda van mijn vader heb ik gevonden dat hij voor deze soldaat het veldgraf gemaakt heeft en het houten kruis geplaatst heeft. Voor mij was het daarmee passend om speciaal dit graf een bezoek te brengen en een bloem te plaatsen. 

Ook bezoek ik de graven van 8 dienstmakkers uit zijn campagnie die bij een hinderlaag op 27 februari 1948 zijn omgekomen. Net op de dag dat mijn vader in verband met zijn gezondheid de andere kant op vertrok. En daarmee niet bij deze hinderlaag betrokken was. Ook de begrafenis van deze dienstmakkers heeft hij niet kunnen meemaken. De graven liggen redelijk dicht bij elkaar maar ze zijn niet naast elkaar begraven. Eigenlijk begrijp ik dat niet, ze zijn toch in een keer overgebracht naar deze begraafplaats?

Na het bezoek aan het ereveld ga ik nog even Bandung in. Het is lunchtijd en ik zoek een leuk restaurant. Mijn chauffeur tipt het restaurant 'De keuken van Elske'. Hier schijnen Nederlandse roots in te zitten. Prima, laat ik daar eens gaan kijken. En inderdaad, oma Elske is ooit begonnen met het restaurant maar is al jaren geleden overleden. Inmiddels wordt het restaurant nog steeds gerund door familie en is een kleinzoon de eigenaar. De menukaart is een mix van verschillende keukens, waarbij ook de Nederlandse is vertegenwoordigd. Dus bitterballen, kroketten, erwtensoep en stamppot kan je bestellen. Dus als voorgerecht een bitterbal en als hoofdgerecht gehakt met aardappelpuree. En tot slot een espresso. Daarmee moet ik Jakarta halen. En dat lukt. 

Nu nog naar huis. In het begin van de avond vlieg ik naar Singapore en daar is een overstap op een vlucht naar Amsterdam. Hiermee verwacht ik dat Singapore Airlines mij donderdagochtend in Amsterdam dropt. Bijna thuis.   

Een groet van een koning uit Palembang

Als pa aan anderen vertelde waar hij in Indië  was geweest vertelde hij altijd over Palembang en Zuid Sumatra. Palembang is voor mensen die Indië  beperkt kennen beter te duiden dan Batoeradja of Martapoera. Zo is Arnhem voor mensen die de regio beperkt kennen veel beter te duiden dan Elst. Hoewel.... Arnhem dat is toch dat plaatsje naast Elst? Vandaag staat een nadere kennismaking met deze stad op de agenda. Eerst met de fraters en daarna op eigen gelegenheid.

De fraters zijn in de jaren 30 in Palembang gekomen. En zoals gebruikelijk hebben ze daar enkele scholen geopend. Er zijn in Palembang nu twee scholen en beide gaan we bezoeken. Dit keer wisten de scholen tijdig dat we kwamen en er zijn ontvangsten voorbereid. Op andere locaties voelden we ons soms al een beetje koninklijk maar vandaag was dit nog veel meer. Op beide locaties stond een heel ontvangstcomité klaar en worden we als koninklijke gasten rondgeleid. Zo blij waren ze dat we helemaal vanuit Nederland kwamen en daarvoor is een speciale poster gemaakt! En inderdaad er komen niet vaak gasten uit Nederland. En blank zijn valt in deze regio ook wel op. Zeker de afgelopen twee jaar tijdens Covid zijn er nauwelijks bezoekers geweest. En nu kan het weer.

Wat betekent zo'n ontvangst. Ik denk dat de beste voorstelling die je daarbij kunt maken is een keer bedenken hoe je Willem Alexander en Maxima zou ontvangen. Een groot deel van de school staat dan tijdig bij de entree te wachten. Zodra de auto in zicht komt breekt het welkomstgezang los. Iedereen staat in het gelid. Het eerste wat er gedaan wordt is je ontvangen met een lint en/of een bosje bloemen. Je wordt geëerd! Daarna zijn er enkele voorstellingen (gelukkig geen oud-indische spelen) en daarna ga je naar de kamer van de directie. Daar staat eten en drinken klaar, uiteraard in vele smaken. Dus als je om 8.30 uur binnenkomt is er keuze uit koffie, thee en limonade maar ook uit bier. Stel je voor dat de koning dat zou willen drinken, dan moet dat wel klaar staan. Vele soorten gebakjes, uiteraard veel te veel. En er wordt je van alles te eten en te drinken opgedrongen. Daarna een rondje langs de klassen, best leuk. En proberen wat meer te weten hoe het draait. En tot slot uitzwaaien. Ook leuk om nog even te zwaaien naar de groep. 

De scholen zijn  best groot. Er zijn honderden leerlingen en het zijn basisscholen en voortgezet onderwijs. De scholen in Palembang lijken me van goede kwaliteit. De sfeer tussen leerkrachten en kinderen leek erg goed en we krijgen een goed gevoel over deze scholen. Mogelijk zelfs wat beter dan de andere scholen. Ook de ouderbetrokkenheid zagen we en met de lunch gingen zelfs enkele ouders mee. En dat was gezellig en waardevol. En daarmee sloten we het bezoek aan de scholen af. 

In de middag ga ik op zoek naar de voetsporen van pa en nog wat meer historie. Mijn gids en chauffeur staan om 14.00 uur klaar en we bezoeken het oudste deel van Palembang. Het is een fort uit de 18e eeuw en het ligt langs de rivier. Ik kan alleen de buitenkant bezoeken omdat het fort nog steeds door de militairen wordt gebruikt. Daarna bezoeken we de oude hoofdstraat en de oude Hollandse wijk. En zijn diverse oude gebouwen, hoewel er ook vrij veel verbouwd zijn. De hoofdstraat is herkenbaar vanuit het fotoboek van pa. Daarna nog wat authentieke Palembang uitjes zoals het weven van doek, een oudSu huis bekijken en een museumpje doen. 

Het museumpje geeft nog wat meer invulling aan de historie, waaronder de aanwezigheid van Nederlanders. Aan de periode 1945 - 1949 is ook wat aandacht gegeven en er zijn wat plaatjes opgehangen. Zoals te verwachten is daarbij in Palembang vooral aandacht voor de pre-politionele acties van 1 - 5 januari 1947. Bij deze operatie was pa niet betrokken omdat hij pas later is gearriveerd. Er is overigens wel veel geweld gebruikt bij deze acties. 

Aan het einde van de middag word ik op het vliegveld van Palembang verwacht. Het is vandaag een uurtje vliegen naar Jakarta waar ik op het vliegveld een hotel heb geboekt. Het is inmiddels de 9e vlucht tijdens mijn Indonesiëreis. Afstanden zijn in Indonesië het beste te overbruggen met vliegen, anders moet je er wel heel veel tijd voor nemen. En (hogesnelheids)treinen voor de langere afstanden zijn er niet. Dus dit is geen optie in dit land. Er is nog veel te investeren.