Finale rondgang op Okinawa

Vandaag is de laatste dag met een inhoudelijk programma. De eerste locatie die we bezoek is een onder Kayo architectuur gebouwd woonhuis. De architect schrijft op zijn website: schoonheid is wat je voelt aan de achterkant van wat je ziet. De architect is op zoek naar universele waarheid en schoonheid die de ware aard verbindt en nieuwe mogelijkheden onderzoekt. En deze visie is met dit project gelukt. Op een heel klein perceel is een zeer bijzonder en vrij luxe woonhuis gerealiseerd. Diagonale en speelse lijnen geven het huis een zeer bijzondere schoonheid. Ramen geven licht en weinig uitzicht. En domotica en installatietechniek zijn van een laag niveau gebleven. Het is de architectuur die de woning bijzonder maakt.

Het 2e bezoek is een ouderenzorgvoorziening in Heabura. Een recent (2016) opgeleverd complex met dagbesteding (30 personen) en verblijfplaatsen voor langdurige zorg (2x40 + 1x 30). De visie van de zorginstelling is gebaseerd op het ‘hotel’ concept waarbij de client vanuit dit perspectief (gastvrijheid) er graag wil zijn. Volgens de website van de zorginstelling heeft het concept als doel  om een comfortabele leefruimte te creëren. Ze willen dat gebruikers en bewoners net zo ontspannen leven als thuis. Met zo'n wens is gekozen voor elementen als een lichte entree met een gevoel van openheid en een openbaar bad, waar je ook kunt genieten van voetbaden. Ondertussen wordt gezocht naar het ‘thuisgevoel’ op een woonlaag. Wat mij opvalt is dat er veel algemene ruimte is met brede gangen, verkeersruimten, grote afdelingszalen en ondertussen nog niet overal kamergebonden sanitair. Er is beperkte installatietechniek waarbij er geen of nauwelijks luchtbehandeling en domotica is. Natuurlijk licht is slechts beperkt aanwezig in de leefgebieden, mogelijk is dit voor een Japanner van minder belang? Interessant om de gemaakte keuzes in het licht van de lokale cultuur te beschouwen. Wat kunnen we daar van leren? Zou de architect de baas van het project zijn geweest?

We sluiten van met een theatrale locatie. Om het behoud van de traditionele podiumkunsten in Okinawa aan te moedigen, besloot de Japanse overheid in 1996 een theater te bouwen dat gericht was op de inheemse kumiodoridans van Okinawa. De traditionele podiumkunsten in Okinawa zijn eigenlijk gebaseerd op openluchtprestaties, en zelfs vandaag de dag in gewone theaters wordt het podium opnieuw opgebouwd voor elke uitvoering. Daarom had de architect tijdens het ontwerpproces veel discussies met lokale acteurs, muzikanten, regisseurs, decorontwerpers en onderzoekers, en liet hij tijdelijke podia bouwen als onderdeel van zijn zoektocht naar de optimale oplossing. De residentiële architectuur van Okinawa maakt gebruik van een soort traditionele buitenmuur genaamd chinibu. Deze geperforeerde muren maken gebruik van een technisch effect dat oorspronkelijk is ontwikkeld om het dagelijkse leven te beschermen tegen het harde eilandklimaat. Tegelijkertijd kan het worden beschouwd als een esthetisch effect dat een unieke atmosfeer creëert voor Okinawa. Met respect voor deze kwaliteiten kreeg het gevelontwerp van het theater een vorm als een vernieuwde traditionele uitdrukking voor Okinawa. Ook dit was een mooi project om te bezoeken. Ik leer opnieuw hoe belangrijk het is om goed te onderzoeken en te bespreken wat er in het gebouw gedaan wordt om het juiste gebouw te ontwerpen! Doen wij dat wel goed genoeg? Ook een mook-up gemaakt van de sanitaire opstelling?

Tot slot vliegen we vandaag van Okinawa naar Osaka. Een vlucht van 2 uur naar een groot internationaal vliegveld vanwaar ik morgen met KLM naar Amsterdam ga vliegen. In de avond nog een lekker Japans buffet in het airport hotel en een eerste evaluatie van de leerpunten. Wat neem ik mee. In de eerste opsomming noem ik de volgende punten : smart toilet, sociale inclusie en aandacht, en de wet van de remmende voorsprong. Onder bij de vuurtoren is het donker!

Nog even een nachtje slapen en dan naar huis. Op weg naar mijn lieve vrouw en familie.

Okinawa, in de bleuzones een lang vitaal leven

Vandaag gaan we op zoek naar het geheim van een bluezone. Het eiland aan de zuidkant van Japan is van oudsher bekend omdat de inwoners lang leven, ooit het land van onsterfelijken genoemd. We gaan als eerste op bezoek bij emeritus professor Makoto Suzuki van het Okinawa Research Center for longevity science. Hij neemt ons mee in de resultaten van zijn onderzoek naar gezondheid van de mensen. Op Okinawa zijn veel meer honderdplussers dan elders, namelijk.  2500 op een totaal van 1,3 mijoen mensen. In Nederland zijn er 2500 op 17 miljoen, een behoorlijk verschil. Ten opzichte van Japan zijn er 3x zoveel honderdplussers. Okinawanen hebben minder kanker, hartaandoeningen en dementie dan Amerikanen, en vrouwen daar leven langer dan vrouwen elders op deze planeet. Misschien is hun grootste geheim een sterke toewijding aan vrienden en familie. Ze onderhouden een krachtig sociaal netwerk, een 'moai', een levenslange vriendenkring die mensen tot ver in de ouderdom ondersteunt. Okinawanen hebben ook een sterk doel in het leven, een drijvende kracht die de Japanners "ikigai" noemen. De bijdrage van professor Suzuki is waardevol en inspirerend. Het belang van sociale inclusie en betekenisvol leven is helder. Hier kunnen we in Nederland zeker nog wat van leren! Misschien een item om te integreren in kwaliteitsmetingen en systemen?

Ons tweede doel is Ogimi, dit is het plaatsje dat bekend staat om het lange leven. We krijgen daar een rondleiding van de heer Yogi. Hij neemt ons mee door het dorp en we zien dat er veel moestuinen zijn. Eén van de elementen die in de bluezone een rol speelt is het eten. Minder eten: ‘Hara hachi bu.’ Dit is wat Oikinawanen zeggen voordat ze aan een maaltijd beginnen. Het herinnert hen eraan dat ze moeten stoppen met eten als hun maag voor 80% vol zit. Wij zijn tijdens het eten in ons hoofd meestal met andere dingen bezig, maar zij eten en genieten heel bewust van elke hap. Als je trager eet zul je ook minder eten. Het duurt immers 20 minuten voor je hersenen het signaal van je maag ontvangen dat je voldaan bent. Het valt ook op dat ze heel weinig vet gebruiken in hun voeding. Hierdoor verminder je uiteraard drastisch het aantal kcal. In meer dan 2000 studies is bewezen dat minder calorieën eten zorgt voor minder vorming van vrije radicalen. Dit komt erop neer dat je cellen minder snel verouderen. Okinawanen eten gemiddeld 30% minder calorieën dan de andere Japanners. Onnodig te zeggen dat er dan ook geen obesitas voorkomt. Wat eten ze dan wel? Vooral plantaardig, wat ze kweken op eigen bodem. Ze eten meer dan 1 kilo groenten per dag! Honger zullen ze dus niet hebben! Als je een deel in bv soep verwerkt kunnen wij dat ook. Daarnaast bestaat hun voeding uit vers fruit, granen zoals de sobanoedels (noedels op basis van boekweit), zoete aardappelen (imo), sojabonen, gefermenteerd voedsel zoals tofu en miso. Nu en dan eten ze een stukje vis of varkensvlees. Jawel, varkensvlees en nog wel hoe vetter hoe liever. Maar ze laten dit vlees een aantal keer lang en zacht koken waarbij telkens het vet wordt afgegoten. Zo blijft uiteindelijk enkel het eiwitrijke collageen over, wat gunstige effecten heeft op onze aders en huid.

Kurkuma wordt zowat in elke maaltijd verwerkt. Het werkt bewezen ontstekingsremmend en vermoedelijk verhoogt het ook ons immuunsysteem. De opname van kurkuma wordt versterkt door het te combineren met zwarte peper of gember. De hele dag door wordt er groene thee gedronken. Industrieel bewerkte voeding en zeker frisdranken zijn een belediging van de natuur. Uiterlijk om 18 uur eten ze hun laatste lichte maaltijd en dan niets meer tot het ontbijt. De meesten staan ook vroeg op, maar ontbijten pas om 7 uur. Op deze manier blijven ze 14 uur zonder voedsel. Er zijn steeds meer studies die hieraan veel voordelen toekennen. En de lunch gebruiken we in Ogimi-style. Heerlijk en misschien toch iets te veel?

In de bus hebben we nog een uitgebreide dialoog over de betekenis van Ikigai. Als leerpunt nemen we mee dat we mogelijk veel te veel op (medische) systemen zijn gericht. En veel te weinig aandacht hebben voor de mogelijk belangrijkere sociale componenten? Realiseren we dat dit in onze projecten er nog veel te veel bij in schiet? Kunnen we veel meer onderling verbinden en inspireren? Zijn de visies van zorginstellingen mogelijk teveel gericht op de eigen regie van de client en is er veel meer dat aandacht nodig heeft?

Vervolgens vertrekken we naar het plaatsje Kise en het daar gelegen Kise beachhotel. Een prachtig hotel aan het strand en omdat we er rond 16.00 uur aankomen is er tijd om nog even een duik in de Japanse zee te nemen. Het water leek even koud maar al vrij snel was het heerlijk. Sommigen in het gezelschap vertelden dat het water erg ‘zacht’ was, mogelijk een hoge zoutconcentratie? Als avondeten uiteraard weer een heerlijke en zeer gezonde Okinawa-maaltijd. Mogelijk was het glaasje franse wijn een dissonant? En koffie na afloop was er niet, dus deze maar elders gescoord. De groene thee is wat minder aan mij besteed. Of moet ik mijn leven gaan beteren?

Op naar het zuiden, en toch een beetje rustdag

Inmiddels zijn we ruim een week onderweg. Op het ‘vaste land’ hebben we inmiddels diverse ervaringen gehad en het is tijd voor een Japanse uitstapje. Vandaag gaan we met het vliegtuig van Osaka naar Okinawa. De tocht van Kyoto naar Osaka is een lijn-bustripje van minder dan een uurtje. De punctuele busreis (zoals alles in Japan) verloopt voorspoedig en ook op zondagochtend lijkt het overigens niet-christelijke land toch de zondagsrust te houden. Is dat normaal? Misschien is een rustdag voor ieder mens een goede zaak? Ik denk het wel. De vlucht naar hebben we met ASA (Nippon Airways) en duurt bijna 2 uur. Dus feitelijk een afstand van Schiphol tot het Middenlandse zeegebied. En net als in Europa komen we dan ook terecht in een heel ander klimaat.

Okinawa is een Japans eiland in de Oost-Chinese Zee. Het is het hoofdeiland van de Riukiu-eilanden. Er wonen 1,3 miljoen mensen en de hoofdstad is Naha . Op het eiland zijn Amerikaanse militaire steunpunten gevestigd. Okinawa heeft een eigen taal en een eigen cultuur, die afwijkt van de Japanse cultuur. De inheemse taal heet Uchinaguchi en wordt door steeds minder inwoners gesproken. Het eiland is bijzonder omdat het één van de blue zones in de wereld is. In de wereld komen vijf blue zones voor: Sardinië bij Italië, Okinawa in Japan, Loma Linda in Californië, Ikaria in Griekenland en Nicoya in Costa Rica. Het zijn plekken waar mensen gezond en vitaal oud worden. Succesformule: verbondenheid met elkaar, het hebben van een levensdoel, veel dagelijkse beweging zoals wandelen en tuinieren, regelmatig niksen en met mate eten (vooral bonen en af en toe gevogelte). Wij zijn benieuwd of we op Okinawa dit ook daadwerkelijk gaan vinden?

Op het vliegveld van Okinawa nemen we de monorail naar de hoofdstad Naha. Het is een kort tripje en daarna nog even lopen naar hotel. We checken in en gaan vervolgens gelijk op stap om de stad te verkennen. Een wandeling door de stad en wat historische kennis geven ons een beeld. Naha blijkt vooral een betonnen stad en lijkt duidelijk niet ‘Japans’. Het eiland is in de 2e wereld oorlog grotendeels verwoest door de Amerikanen en was het eerste Japanse grondgebied wat door de geallieerden is veroverd. Er is een heftige strijd met veel slachtoffers (13.000 Amerikanen, 100.000 Japanse soldaten en circa 10-30% van de bevolking. De regen van staal heeft veel verwoest en na de oorlog zijn vooral nieuwe ‘saaie’ betonnen gebouwen gerealiseerd. Dus blijkbaar is een lange levensverwachting niet afhankelijk van mooie gebouwen?

Graag willen we ook het strand zien, en omdat het wat ver lopen is pakken we een taxi. Hoewel ons verteld werd dat het slechts 10 minuten rijden is werd het bijna 30 minuten. Niet echt Japans. Het stadse strand bij Naha is klein en waarschijnlijk kunstmatig aangelegd. Het was leuk om bij zonsondergang dit te zien, maar waarschijnlijk gaan we morgen mooiere stranden bekijken. Ook de terugweg naar een restaurant nemen we de taxi. Helaas kent de chauffeur het restaurant niet waar we heen willen en dus geven we hem via onze eigen navigatie aan waar hij heen moet. Hij kan ons daarvoor wel inhuren? Helaas, niet we moeten gewoon betalen. En het restaurant waar we heen willen blijkt op zondag gesloten. Rustdag? Dus maar een ander, overigens heel gezellig tentje opgezocht. Met prachtige (meest niet Japanse) live muziek. En een bordje eten met lokale vegetarische gerechten, dus heel gezond en geschikt voor een vitaal leven. En het was nog lekker ook. Morgen is het tijd voor de verdere verkenning van het eiland Okinawa.

Op grote hoogte

Vandaag is het zaterdag, een dag zonder studie element? Vergeet het maar, ons eerste bezoek is puur zakelijk. We gaan op bezoek bij Alphavilla architects en we bezoeken de locatie Kizunaya  building in het centrum van Kyoto. De locatie is op een kwartiertje lopen van het hotel en het is prachtig weer. Het was even zoeken naar de plek maar dan vind je ook wat. Op een heel klein perceel, weggestopt achter wat andere gebouwen staat een zeer bijzonder woon-werkhuis. Bijna helemaal van hout en op basis van zeer fraaie architectuur is een gebouw gerealiseerd. Met weinig hoeken van 90 graden en veel schuine / diagonale zichtlijnen is met weinig ruimte veel nuttige ruimte en licht gecreëerd. Het project is ook in architectuurbladen gepubliceerd en de architect heeft naam en faam. In een lecture laat hij nog meer projecten zien en met fraaie architectuur en weinig ruimte gecreëerde projecten voor wonen en leven. Tiny-houses voor de upperclass van Japan? Architectuur op grote hoogte!

Het tweede project dat we bezoeken is een foodmarket. Allemaal (luxe) eetwinkels met veel verse producten. En op het dak van de 2e bouwlaag het zeer verse product in een moestuin. Een prachtig voorbeeld van urban-farming met mogelijk weinig ongedierte en slakken (komen niet aanvliegen op deze bouwlaag?).  Het is er mooi groen en volgens mij groeien de groenten goed. Een moestuin op hoogte! Vervolgens zijn we ‘vrij’. In kleine groepjes gaat mijn reisgezelschap de stad verkennen, ik ga met 4 andere personen op stap.

Ons eerste doel is Fushimi Inare. Uiteindelijk nemen we vanaf het verkeerde metrostation toch maar een taxi. Een extra wandeling van een uur zagen we niet zitten. In het wijkje nemen we eerst een lunch, dit keer een gegrilde kwartel. Oftewel een vogel die deels door midden is gesneden en vervolgens inclusief kop wordt geroosterd. Beste lekker met voldoende saus. Vervolgens naar de tempel. De Fushimi Inari-taisha  is een heiligdom in de wijk Fushimi-ku. De schrijn is gewijd aan de kami (god) Inari en vormt de hoofdschrijn van ongeveer een derde van alle Inari-heiligdommen in Japan. Het heiligdom behoort tot de oudste en bekendste shintoïstische heiligdommen in Kioto. Het heiligdom is vooral bekend vanwege haar galerijen, die worden overdekt door duizenden scharlakenrode torii (poorten), die allen zijn gedoneerd door personen, families of bedrijven. Het is een stevige klim en we moeten heel wat trappetjes oplopen. Opnieuw zijn we op grote hoogte. Bijzonder is het in ieder geval wel.

Nadat we de tempel bezocht hadden en daarna een biertje hebben gedronken gaan we terug naar het centrum van de stad Kyoto. We gaan naar de oude stad en gaan op verkenning in de kleine en oude straatjes van de stad. Veel houten huizen, allemaal hele kleine restaurants en heel veel mensen. Het is er ook best fraai. Vele huizen / restaurants / winkels zijn voorzien van rode lampionnen en van Japanse tekens. Ik weet niet wat het betekent maar het geheel ziet er is best Japans uit. Ook probeer ik nog even wat traditionele kleding. Zal ik het meenemen? Aan het einde van de middag nog een drankje en dat is best lastig. Er zijn geen terrasjes en ook het vinden van een cafe en/of barretje is lastig. Blijkbaar zijn Japanners niet gewend om alleen een drankje te gaan drinken. We komen zelfs ergens binnen wat lijkt op een bar, maar door communicatie problemen lukt het ons niet om iets te drinken te bestellen. Zelfs met google-translate lukt het niet. Uiteindelijk vinden we mogelijk de enige plek in Kyoto waar je rond 17.00 uur een drankje kan bestellen en in een loungebank kan zitten.

Tot slot is het tijd voor eten. En zoals we gewend zijn van onze reisleider Alex Sievers heeft hij weer een prima tentje gereserveerd. Opnieuw komt er een Japanse maaltijd met veel variatie en allemaal kleine gerechten langs. Heerlijk eten, zonder dat het teveel wordt. Met als dessert een bouillonsoepje, precies zoals het hoort in dit land. Iets na 22.00 uur zijn we terug in het hotel. Moe maar voldaan, en het is tijd om te rusten. Maar eerst nog even deze reisblog schrijven en publiceren.

Tuinen en (prefab) woningen

Een dag die start net als andere dagen. Wakker worden, wassen, aankleden en een ontbijtje. Een ontbijtje waar het even zoeken is naar een gerecht met eieren, best bijzonder in een hotel. Maar het is toch gelukt en ook het croissantje was er. Uiteraard een kopje koffie om de motor aan te zetten. Om 8.30 uur verzamelen in de lobby en de tas achterlaten bij het hekje. Maar hopen dat deze er 5 uur later nog staat, dan komen we weer langs om de tassen mee te nemen.

We vertrekken met de lokale bus naar het industrieterrein van Kanazawa. Ons doel is een bezoek aan een prefab huizenbouwer in Japan. Het stukje van de bus naar de showroom is een kwartiertje lopen. En dan komen we aan bij .. , een bedrijf dat standaard woningen levert. We bezoeken een voorbeeldwoning die naast showroom ook als kantoor is ingericht. De woning geeft ons een beeld hoe een (nieuwe) woning in Japan er uit kan zien. Voor Nederlandse deskundigen: een soort ‘Goldewijk’. Het blijkt een net product met vernuftige elementen. In de keuken ontdek ik een oven ter grootte van de bakschaal, een afwasmachine die je uitschuift en die je van boven opent. Uiteraard weer een slim toilet met veel electronica. Een waszak die in de vloer zakt en een droogrek dat uit het plafond komt. Maar domotica is in het huis niet of nauwelijks aanwezig. Ik vind het erg bijzonder dat er nauwelijks domotica is voor bijvoorbeeld verlichting, media en/of andere voorzieningen. Ook de verwarming / koeling blijkt decentraal geregeld. Alles moet apart ingesteld en geregeld worden. Niets op afstand.

Onze tweede bezoek is een bezoek aan het kasteel en de (Japanse) tuinen van Kanazawa. In een prachtige heuvelachtige omgeving met veel kersenbloesem (Sakura). Alle boekjes en folders geven het ook aan, in april moet je in Japan wezen. Dit is het mooiste reisseizoen. En dat lijkt me een juiste opmerking, het is prachtig! Ook het kasteel en de tuinen zijn erg fraai, hoewel het er vrij druk is. De constructie van het kasteel is grotendeels van (grootformaat) hout. Erg mooie details.

Na een heerlijke lunch met grote garnalen gaat de reis door Japan verder. Met de Thunderbird (trein) gaan we in 2 uur verder naar Kyoto. Onderweg zie ik het landschap met bergen (sneeuw), rijstvelden en dorpjes aan me voorbijtrekken. Kyoto is een stad in Japan met een bevolking van tegen de 1,5 miljoen personen. Gedurende ruim duizend jaar was Kioto de keizerlijke hoofdstad van Japan, oftewel een behoorlijk plaatsje. Na aankomst eerst inchecken in het hotel. Daarna een drankje in de lokale gelegenheid om bij te komen van de reis.

We hebben afgesproken om rond 19.30 uur te verzamelen in het uitgangsgebied van Kyoto en het is de vraag hoe druk het is en of we met een groep van 17 personen een geschikt restaurantje kunnen vinden. Uiteindelijk splitst de groep zich in enkele delen en kom ik met 6 personen terecht een prima tentje. Het is even wachten voor ons eten gereed is maar dan krijg je ook wat lekkers. Ik had zin in wat vlees dus de mixed grill lijkt me passend. Het blijkt ‘mixed vlees’ te zijn en op de steengril moet ik het zelf grillen. Het is lekker dun vlees dus dat lukt prima. Heerlijk gegeten. En het dessert …., een sorbet ijsje. En het is inderdaad een ijsje, slechts één bolletje vruchtenijs. Overigens best lekker en natuurlijk nog een kopje koffie. Om de wandeling naar het hotel te faciliteren. Het was daarmee opnieuw een mooie (Japanse) dag. Inmiddels realiseer ik me dat ik de leerpunten ook maar eens moet verzamelen. Wat neem ik mee? Iets om nog eens verder over na te denken.

Op hoge snelheid naar Kanazawa

Het is vandaag vroeg opstaan, om 6.30 uur verzamelen in de lobby van het hotel. Vervolgens is het een kleine wandeling naar het treinstation Uneo om vandaar met een hogesnelheidstrein naar de volgende locatie af te reizen. Helaas had ik zelfs de koffie in het hotel gemist en dus op het station op zoek naar een bakkie. Het is een flesje geworden, met het juiste shot caffeïne en vermoedelijk iets te veel suiker? Vervolgens in de rij voor de trein, precies zoals het hoort in Japan. En precies op tijd komt de trein het station binnen en kunnen we instappen. Een gereserveerde stoel (treinstel 3, rij 5, stoel E), bij een raampje. Mooi uitzicht, veel beenruimte, weinig zitvlak, overigens prima uit te houden voor de komende 2 uur.

Langzaam komt de trein op gang en uiteindelijk komt de snelheid rond de 220 km per uur. Met hier en daar een uitschieter naar ruim 250 km, dus best hard. We doorkruisen het Japanse landschap en vanuit de stad gaan we omhoog de bergen in om in een besneeuwd landschap terecht te komen. Het is een prachtig gezicht, jammer van de tunnel die de trein neemt. Op deze (te lange) momenten is er niets te zien van het prachtige landschap. De trein maakt een stop in Nagano waar in 1998 de winterspelen zijn geweest.  Vervolgens reizen we verder om uiteindelijk in Kanazawa te stoppen. Daar gaan we eruit en staat een bus voor ons klaar. Kanazawa ligt aan de Japanse zee en daarmee zijn we aan een andere kant van Japan.

Ons eerste bezoek is aan Share Kanazawa. Share Kanazawe is een buurtje waar gehandicapten, ouderen en  studenten samenleven. Op basis van sociale inclusie wordt er gebouwd aan de gemeenschap. In het project is vooral aandacht om iedereen de mogelijkheid te geven betekenis aan het leven te geven. Ieder op zijn of haar manier. Voor iedereen is een plekje om arbeid en/of dagbesteding te doen en er wordt gewerkt op basis van een vorm van social enterprise. Het geeft alle inwoners een gevoel van onafhankelijkheid en geeft perspectief. In het restaurant van Share Kanazawa gebruiken we ook de lunch. Uiteraard een Japanse lunch met rijst en alleen te eten met stokjes. Ook daar ben ik inmiddels behoorlijk aan gewend. Overigens heb ik het idee dat mijn darmen inmiddels het brood beginnen te missen?

Na de lunch bezoeken we nog een tweetal andere projecten van dezelfde instelling. De visie van sociale inclusie is ook op de andere projecten in min of meerdere mate zichtbaar. Op het laatste project dat we vandaag bezoeken is ook een robot. Ook deze robot wordt vooral ingezet voor het stimuleren van wat lichaamsbeweging. We zien dat het dossier nog bijna volledig op papier worden bijgehouden en het lijkt opnieuw of moderne geavanceerde ICT technologie in Japan ontbreekt. Er zijn ook nog veel telefoons die gewoon aan een draadje hangen.

Rond 17.00 uur zijn we bij het hotel. Inchecken en nog wat eten. Opnieuw was het een (waarde)volle dag.

Ruimtelijke ontwikkelingen in Tokyo

Inmiddels is het de 4e en laatste dag dat we in Tokyo op stap gaan. Om enige energie voor de inspiratietour van vandaag te krijgen starten we met een ontbijt in het hotel. In de basis kun je kiezen uit een Japans, Amerikaans of Frans ontbijt. Vandaag start ik met een Frans ontbijt en dat betekent een soort flensjes met gebakken spek. Dit kun je combineren met een of meerdere rondjes langs het buffet. Dus croissantjes, salade, fruit, yoghurt en uiteraard koffie. Koffie als kernbrandstof voor het menselijk lichaam. Eigenlijk een primaire levensbehoefte, althans voor mij. En vervolgens met de metro op stap. En voor het instappen uiteraard netjes in de rij.

Onze eerste bezoek is bij het Roppongi Hills project. Het Roppongi Hills project is  de grootste stedelijke herontwikkeling die ooit in Japan is gerealiseerd. De initiatiefnemers zijn van mening dat met dit concept het maken van steden revolutionair is veranderd. Hun doel was de oprichting van een nieuw cultureel centrum in Tokio, waar de mensheid, cultuur, interactie en visie konden gedijen. Zij bereikten dit doel op de bovenste verdiepingen van de Mori-toren in Roppongi Hills met het Mori Arts Centre, een cultureel complex met een kunstmuseum, een observatieplatform, horeca en educatieve faciliteiten. Het Roppongi Hills complex wordt jaarlijks bezocht door meer dan 40 miljoen mensen. De herontwikkeling van het gebied met meer circa 400 eigenaren heeft bijna 25 jaar doorlooptijd gekost. De initiatiefnemers hebben een ‘complete’ stad voor de middle en/of upperclass gerealiseerd. Zo kunnen de appartementen met een huur van € 5.000,=/mnd niet door iedereen worden betaald. Stedebouwkundig is een keuze gemaakt om de hoogte op te zoeken, waardoor er voldoende ruimte is ontstaan voor groen. Zowel tussen de hoge gebouwen als op de daken. Voor de herontwikkeling van het gebied is gekozen voor cocreatie met de oorspronkelijke eigenaren van de grond. Met de herontwikkeling zijn daarmee al deze eigenaar ‘rijk’ geworden.

Het tweede bezoek is bij 9hours.  Zakenreizen, reizen of overuren.  Welke functies zijn vereist voor overnachtingen in stedelijke hotels? Een dag opnieuw instellen, van de ene dag op de andere, heeft drie basisacties nodig: Neem een douche, slaap en kleed je aan. Zij vervangen deze acties eenvoudig door de tijd die is besteed: één uur + zeven uur + één uur. Op basis hiervan is het meest rechttoe rechtaan concept van een verblijf in een hotel. Oftewel een (gezamenlijke) wasruimte en een cube. Kijk maar eens op de site van de hostel wat daar mee bedoeld wordt! Misschien ook iets voor Eerste Lijns Verblijf in de zorg, mits een goede tillift beschikbaar? Na afloop van het bezoek genieten we van een heerlijke Japanse lunch. Uiteraard op sokken, zo gaat dat in traditionele Japanse restaurants.
Vervolgens een bezoek aan Tokyo View. Een prachtig uitzichtpunt op grote hoogte. En er is veel te zien. Tokyo is een immens grote stad. De prefectuur Tokyo (hoofdstad Japan) vormt het centrum van de agglomeratie Groot-Tokyo, de op 1 na grootste metropool van de wereld met, afhankelijk van de meetwijze, tussen de 32 en 36 miljoen inwoners. Op het uitzichtspunt valt mij op dat de stad overal is. Er is niet een kern (met de hoogste hoogbouw) maar allemaal gebiedjes en op diverse plakken hoogbouw. Op enkele plaatsen ook echte laagbouw en soms de oude begraafplaatsen nog gewoon helemaal intact. Er lijkt weinig (auto) verkeer en er is heel veel metroverkeer.

Aan het einde van de middag hebben we een bezoek bij architect Kengo Kuma. Dit schijnt een zeer bekende architect in Japan te zijn. Ken je hem? Hij heeft een halfuurtje voor ons en hij komt zonder enige voorbereiding. We mogen gewoon wat vragen stellen. Eén van de trends die hij duidt is het ‘shared house’ concept. Een woning met priveruimte en gedeelde ruimte (huiskamer/keuken). Een concept dat ook voor twintigers en dertigers in de stad aantrekkelijk is. Hij verwacht dat deze trend een grote vlucht gaat nemen. Mogelijk is het groepswoningconcept in de zorg straks het aantrekkelijkste woonconcept voor iedereen? Vrij hip toch? En na afloop een bezoekje aan Sunhill, een theehuis ontworpen door Kengo Kuma. Best een bijzonder huisje.

Aan het einde van de middag, midden in de spits, reizen we met de metro naar ons restaurant voor het avondeten. En deze reis is een echte belevenis die leuk is om mee te maken maar of je dit dagelijks wil? De metro waarin we reizen is vol! En vol in Japan betekent volgepakt. Feitelijk is het zo vol dat als je handen in de broekzak zitten deze er niet meer uitkunnen. Opgepakt reizen, zeer efficiënt. En voor de laatste instappers is er een speciale manier om mee te gaan. Bij de deur omdraaien en achteruit naar binnen. Je duwt degene die achter je staat handig verder naar binnen en zorgt dat je net binnen het lijntje staat. Dan kan de deur dicht. Omvallen of vasthouden is niet nodig. Er staat wel iemand naast je waardoor je niet kan omvallen.

Na een heerlijk diner in een gezellig Japans restaurant is het weer genoeg voor vandaag. Het is tijd om deze weblog te schrijven en het hotelbed op te zoeken.

Robots en Tokyo in 2020

Het is hard werken als je op studiereis met Beyond Now gaat. Om 8.00 uur vertrekken we vanuit de lobby van het hotel, dus ik moet opstaan op mijn ‘gebruikelijke’ wektijd van 6.45 uur. Een heerlijk warme douche uit een regendouche maakt me lekker wakker. Op het kozijn van de deur van de douche staat de naam Panasonic. Een geluidsbox of beeldopname kan ik niet vinden in de douche, dus blijkbaar produceert dit bedrijf ook ‘gewone’ prefab douchecabines. Overigens van een prima kwaliteit.

Als ik zo rond 8.00 uur naar buiten loop blijkt het heerlijk weer. Een mooi zonnetje, blauwe lucht en dus een stralend vooruitzicht op de nieuwe dag. Vol verwachtingen vertrekken we met de metro naar ons eerste bezoek. We gaan kennismaken met de Japanse robottechnologie. We ontmoeten vandaag enkele deskundigen en gaan naar het living lab van de stad Tokyo om te bekijken welke ontwikkelingen er in Japan actueel zijn. Na een presentatie komen we in het living lab. We krijgen een uitleg over de Edge, een korset om de rug belasting voor het tillen te verminderen. Een rolstoel met valsignalering en remondersteuning (voor op de heuvel). Ook maken we kennis met de voor Japan nieuwste tilliften, medicijndistributie en camera detectie. Tot slot is er een demo van Palro, een robot die ingezet kan worden in de dagbesteding. In de uitleg proberen we wat zicht te krijgen om de omvang van de implementatie van de technologie in Japan. Mijn voorlopige conclusie is dat wat ik zie in Nederland op dit terrein qua ontwikkeling ‘verder’ is dan wat we in Japan zien. Hoewel wij in Nederland veel technologie en materialen uit het ‘oosten’ gebruiken, zijn wij toch wat verder. Mogelijk zijn er in de Japanse cultuur en/of economie aspecten die het lastig maken om nieuwe technologie te implementeren? Mogelijk is er sprake van een remmende voorsprong? Mogelijk biedt de ‘VOC-mentaliteit ‘ Nederland mogelijkheden waardoor wij inmiddels veel verder zijn?

Na de kennismaking met de robottechnologie gaan we op zoek naar de ‘harde stenen’. In het stadhuis gaan we een roof view doen. Oftewel we gaan naar de bovenste etage en op ruim 200 meter hoogte gaan we de stad eens bekijken. Pas op deze hoogte wordt helder hoe groot Tokyo is, het lijkt een stad waar bijna geen einde aan komt. Een stad met op diverse plaatsen hoogtepunten (wolkenkrabbers) en daarmee geen eenduidig hart. Nadat we het overzicht hebben gehad gaan we naar het ‘drukste kruispunt’ in de wereld. Een plek waar om de 4 minuten een hele grote mensenmenigte het kruispunt overgaat. En omdat het punt op de wereldraanglijst staat wordt het ook als vanzelf druk met toeristen. Mogelijk een beetje ‘selffulfilling prophecy’?

De middag hadden we ‘vrij’ en dus hebben we met een groepje van 5 personen zelf een intensief programma verzonnen. Eerst hebben we de vismarkt bezocht en een lunch besteld. En je raadt het natuurlijk al, de lunch bestond uit …. vis. Daarna zijn we gaan wandelen naar het waterfront. Een gebied tegen het water waar de afgelopen jaren veel nieuwe (hoge) bouwontwikkelingen zijn gerealiseerd. Een prachtig gebied om een wandeling te maken. En er wordt nog volop gebouwd. Daar wordt gebouwd aan het Tokyo van 2020! Tokyo wat enige weken het middelpunt wordt van de wereld en ook een echt Holland-huis krijgt. En natuurlijk ook heel veel stadions. Oftewel het gebied wat nu ontwikkeld wordt voor de olympische spelen. En we leren ook wat over de bouwwijze van de Japanners. Het valt ons op hoe schoon de bouwplaatsen zijn! Ongelooflijk schoon, zelf de stempels van de vloeren glimmen en specievlekken zijn niet te vinden. De bouwkranen glimmen, zelf de onderkanten en we begrijpen dat vrachtauto’s afgespoten worden als ze het bouwterrein op gaan. Schoonheid staat centraal als kernwaarde?! En op het bouwhek hangt een decibelmeter. Er wordt publiekelijk verantwoording afgelegd over de eventuele bouwherrie.

De dag sluiten we af met een heerlijk Japans dinertje. Schoenen uit, lage tafels en volop gezelligheid en netwerken. Het is goed om met een groepje ‘gelijk-geïnteresseerden’ op stap te zijn en de tafel te delen. En daar ervaringen uit te wisselen. Moe maar voldaan keer ik terug naar mijn hotelkamer. Het hotelbed met kamerjas wacht op mij.

Wonen en zorg, de Japanse versie

Afgelopen nacht was ik éénmaal even wakker, vermoedelijk vanwege het Nederlandse koffietijdstip. In Japan zijn we 7 uur verder, dus het avondkopje koffie valt midden in de nacht. Na een kort moment ben ik snel verder geslapen. Ik word pas weer wakker als mijn wekker af gaat. Precies zoals het bedoeld is. Opstaan, wassen en een ontbijtje. Keuze voldoende, ik kies voor de eieren met champignons en natuurlijk ook een kopje koffie. En uiteraard ook nog even het toilet bezocht. In Japan blijkt dat een leuk ‘speeltje’. De deksel opent elektrisch en de bril wordt verwarmd. Met allerlei knopjes kun je de stoelgang aantrekkelijk maken …. Een volledige wasbeurt van de onderkant op een zelf ingestelde straalsterkte en locatie. De sensor voor het meten van je gezondheid ontbreekt alleen nog. En daarna kan de dag beginnen.

Het eerste bezoek is bij ‘onze’ mensen. Oftewel we gaan naar de Nederlandse ambassade en krijgen een introductieles over Japan en de Japanse cultuur. We worden meegenomen in het verhaal van de bijzondere relatie tussen NL en Japan en de eerste zeeman (Jan Joosten van Lodensteyn, een voornaamgenoot van mij) die eind 16e eeuw aan wal kwam. Hij sloot een bijzonder verdrag met vrije handel tussen Nederland en Japan. De Nederlanders hebben in het verleden een vrij bijzondere positie gehad en er is veel handel geweest. Ook nu is er nog volop handel en kopen wij voor ruim 8,5 miljard in Japan. Ook Japan koopt bij ‘ons’ best veel, hoewel het maar 3,5 miljard is. En onze man in Tokyo wil dat graag veranderen. Hij is er volop mee aan de slag om de handel verder te bevorderen en duidt op diverse kansen die er zijn. Ook in de sector ‘health’ zijn er best mogelijkheden. Ik ben benieuwd wat we daar op de verdere reis nog over gaan ontdekken.  Ook leren we meer over de demografische ontwikkeling in Japan. Het inwoneraantal gaat krimpen van 125 naar 88 miljoen in 2060. Het aantal pensionado’s gaat oplopen en  kindertal is dramatisch laag. De vergrijzingsproblemen zijn daarmee veel groter dan in Nederland. De vraag is welke oplossingen hiervoor in Japan zijn te vinden?

In de middag bezoeken we een complex waar zorg wordt verleend. Het is een gemeenschap/locatie waar, volgens de visie van organisatie,  ouderen veilig en comfortabel kunnen leven. Het is een kleinschalig huis waar mensen met verschillende zorgvragen een plekje hebben. De naam van het complex is Takanedai Tsudoi-no-le. Een complex waar mensen wonen in scheiden van wonen en zorg of een plekje hebben waar meer zorg wordt aangeboden. Er is ook kleinschalig wonen voor mensen met dementie. Feitelijk lijkt de opbouw op de structuur die we ook in Nederland kennen. Uiteraard ben ik op zoek naar de verschillen en de leermomenten. Sommige punten schitteren in eenvoud, zo zie ik een tafel met ‘handgrepen’ om eenvoudig te kunnen opstaan als je aan de tafel zit. Een uiteraard veel kleinere rollator, speciaal voor de kleinere Japanner. De toepassing van domotica blijkt beperkt en nauwelijks aanwezig. Zelfs de telefoon zit nog aan een draadje en dat in het land waar in de metro bijna iedereen alleen nog op zijn smartphone kijkt. De zorgbreedte blijkt vrij groot (mensen verblijven er 3 – 5 jaar)  en de stafbezetting is vrij hoog. Een oplossing voor een tekort aan medewerkers vind ik op deze locatie niet. Robottechnologie wordt op deze locatie niet of nauwelijks ingezet en ik leer dat dit voor het management een financieel vraagstuk is. Zo is de ‘tabletdichtheid' van de medewerkers slechts 1 op 5. En natuurlijk is er nog veel meer over te schrijven, maar niet nu in deze korte weblog.

Na afloop van het bezoek hebben we een kennisdelingssessie. Door verschillende lokale mensen wordt een presentatie van de situatie in Japan gegeven. Ook verzorg ik een presentatie over waar we in Nederland mee aan de slag zijn. Opnieuw kan ik een verhaal vertellen over het project Hart van Vathorst en de wijze hoe daar met inclusie wordt omgegaan. In het vragenrondje komen nog diverse aspecten aan de orde, zoals bijvoorbeeld de vraag waarom er lastig voldoende deskundig personeel kan worden gevonden? Of hoe het zit met de financiering van de zorg?  Eerder hadden we verteld dat het Nederlandse stelsel vrij kostbaar is, nu is ook duidelijk waar we dit geld aan uitgeven. Misschien hebben we iets heel moois in Nederland? Tijdens de kennisdeling krijgen we diverse lekkere hapjes. En het drinken is vooral de groene thee! Morgen maar op tijd een koffieshot nemen anders komen er afkickverschijnselen?

Rond 21.00 uur zijn we weer bij het hotel. Nog even een drankje, de weblog bijwerken en dan een tukje doen. Ik denk dat het belangrijk is om vooral in het juiste tijdritme te functioneren om zomin mogelijk last te hebben van het tijdsverschil.

Op naar Japan, een tweedaagse zonder nacht

Beyond Now (Alex Sievers en Annelies van der Nagel) organiseren een studiereis naar Japan en ik ga mee. Het lijkt me erg leuk om dit land te verkennen en te onderzoeken wat er te leren is. Thema’s zijn wonen, welzijn en zorg. We gaan op zoek naar hoe in het meest vergrijsde land ter wereld met die vergrijzing wordt omgegaan, hoe de oudere Japanners gelukkig zijn en welke middelen worden ingezet om de kwaliteit van leven hoog te houden. Op ons programma staan zeer verschillende plekken: het hoogstedelijke Tokyo, het landelijke Kanazawa, het historische Kyoto en de Blue Zone op het subtropische eiland Okinawa. De Blue Zone in Okinawa is één van de vijf plekken in de wereld waar mensen veel ouder worden dan gebruikelijk, vaak boven de honderd. Kortom een intensief programma voor de komende 10 dagen.

Een studiereis start met het vertrek en zoals altijd is dit vanuit Elst. Met een zeer betrouwbare lift word ik afgezet op treinstation in Arnhem. Vandaar is het ruim 1,5 uur treinen naar Schiphol. Ruim op tijd voor het afgesproken ontmoetingstijdstip ben ik er. In een half uurtje komen de andere reisgenoten daar ook. Sommige ken ik van een eerdere studiereis, anderen zijn netwerkcontacten en sommigen ken ik nog niet. Leuk, het is een mooi divers groepje van 17 personen. Jong en oud, meer en minder ervaring, stedeling en plattelanders, man en vrouw, etc. We hebben de verwachting dat het erg inspirerend en verbindend wordt!

Om 14.40 uur vertrekt onze bleu angel, een KLM Boeing 777. Een mooi toestel met honderden zitplaatsen.. We hebben een vlucht van 11 uur te gaan en bij aankomst is de nacht voorbij en start de dag. Helaas ontbreekt het wel aan voldoende bedden in het vliegtuig. En terwijl we 7 uur tijd verliezen probeer ik nog wat van de korte nacht te maken. Helaas, veel te kort en te weinig ruimte met de stoel voor een bed-positie. Rond halfnegen in de ochtend komen we aan op Tokyo airport. We zijn er, althans we zijn in Japan. Een nieuw alfabet dringt zich op en ook de toiletten zijn iets anders. Ooit gehoord van een smart-toilet? Knopjes voor privacy (achtergrond lawaai zodat de buurman je niet hoort), sproeier voor het schoonmaken, föhn?. Best een leuk toilet om met al die knopjes te spelen.

Nu nog naar het hotel. Een tochtje van ruim 1 uur met de trein. We krijgen een eerste blik op Japan. Rijstveldjes, huisjes, boompjes en zelfs een tulpenveldje met molen. Een soort Keukenhof in Japan, het is er allemaal. Eenmaal in de buurt van het hotel is het nog een korte wandeling van de metro naar het hotel. Overigens iets langer dan onze reisleider aangeeft, hij is iets optimistisch van instelling. Omdat het lunchtijd is gaan we op stap voor het eten. We vinden een eenvoudig maar prima Japans tentje. Heldere menukaart met vooral Japanse tekens! Wat zou dat allemaal toch zijn. We kiezen ‘het menu’, dat lijkt toch het eenvoudigst. En we worden beloond, prima gerechten met vlees, rijst, groenten en wat bouillonsoep. Voldaan gaan we op zoek naar het UENO park. De kersenboom staat in volle bloei! Het is er prachtig, daar staat Japan ook bekend om. We genieten ervan, het is prachtig weer en best heel druk. Er zijn veel Japanners die met ons meegenieten.

Daarna nog wat verkenning in de winkelgebieden van Tokyo. Prachtige, vooral zoete kleuren, mooi uitgedoste mensen en de zeer verschillende kledingkeuzes vallen op. Zowel modern als traditioneel, zakelijk als informeel, netjes en slordig, er is grote diversiteit. En verder de gebruikelijke drukte van de stad, hoewel ….. De mensen lopen rustig, wachten op hun beurt, spreken niet zo luid (ik val op!) en het lijkt er dus wel een beetje ‘zen’. Rond 21.00 uur Tokyo-time ben ik terug in het hotel. Het was een lange en drukke dag. De afstanden waren groot en ik heb veel gedaan. Het is tijd om even rust te nemen.