Waar was pa nog meer?

Over de politionele acties is veel geschreven. Ook ik heb in diverse archieven gezocht en behoorlijk wat informatie gevonden. Zoals ik eerder schreef was mijn vader ingedeeld bij 5.8.RI. Een infanterie baltaljon had in die tijd totaal 6 compagnies. Het 1e t/m 4e die vooral het veldwerk doen, een ondersteuningscompagnie (Ost-Com) en een stafcompagnie. De Ondersteuningscompagnie is verdeeld in 5 peletons, waaronder het pioniers peleton. Dit zijn de handige Harries die van alles bouwen en maken. Mijn vader had de ambachtsschool gedaan en kon goed timmeren. Hij heeft in zijn dienstijd dus ook vooral van alles gemaakt. Vooraan in de gevechten en patrouille lopen was dus niet zijn hoofdtaak. Daarmee heeft hij een groot deel van zijn diensttijd in de buurt van de staf gefunctioneerd. En dat komt overeen met de verhalen die hij vertelde. De staf van 5.8 RI heeft lange tijd gelegerd in Batoeradja. En dat is de plaats waar ik vannacht heb geslapen en waar we vandaag op zoek zijn gegaan naar de voetsporen van pa. Zou er iets te vinden zijn?

Ik heb een goede gids. Hij vraagt aan iedereen die we tegenkomen naar old-dutch houses. En iedereen heeft daar wel een idee bij. En er zijn inderdaad nog oude huizen te vinden. Ik heb wat foto's die ons helpen bij de zoektocht. Ook een foto van een dienstkameraad (zelfde peleton) van pa die ooit terug is geweest en een foto heeft genomen voor het huis waar het peleton gehuisvest was. Deze foto is slechts 30 jaar oud. En daarmee gaan we zoeken. En je snapt het al, hetzelfde huis blijkt lastig te vinden. Velen in de stad herkennen het en wijzen naar een andere plek. We toeren wat af. Er is een scootertje met extra gids die ons iedere keer voorgaat. We vinden heel veel old-dutch houses, maar bij geen heb ik er vertrouwen in dat het de juiste is. We realiseer ik me hoe groot (of eigenlijk hoe klein) Batoeradja moet zijn geweest in 1949. Op veel van de plaatsen waar ik kom is pa vast geweest. Vast dat hij wel eens een eindje ging wandelen en op verkenning uitging. Ik sta dus vast in de voetsporen van pa. 

Jammer dat bomen niet kunnen spreken. Er zijn enkele oude en grote bomen in het dorp. Ongetwijfeld zijn deze honderd jaar en mogelijk heeft pa onder een boom zitten mijmeren. Over hoe het in Nederland was? Hoe het met moeder was? Dagelijks heeft hij een brief geschreven naar huis en vast dat hij heeft geschreven hoe het daar was. Deze brieven zijn er niet meer. Zijn zakboekje wel. Met daarin per dag een beschrijving waar hij was en wat hij heeft gedaan. In Batoeradja aan het klussen, maar ook in de ziekenboeg. Enkele keren heeft hij infecties en darmproblemen gehad. En dan was je in die tijd wel even (meerdere weken) in de ziekenboeg. Misschien was dat best een mooie plek?

Ook bezoek ik het station. Uit het zakboekje weet ik dat hij diverse malen de trein heeft genomen. Naar Matapoera en ook naar Palembang. De plek is niet veranderd en het gebouw is deels oud. Hier is pa zeker geweest. Ik sta vandaag in zijn voetsporen.   

Ook bezoek ik enkele bruggen. Deze waren belangrijk en moesten beveiligd worden. Hij heeft daar aan meegewerkt en is over de bruggen met trein en legerauto gegaan. Zeker te weten dat ik daarmee in zijn voetsporen sta. Het beeld van de rivier de Ogan staat op de foto's en nu ook bij mij op het netvlies. Hieraan is waarschijnlijk niet veel veranderd.

De terugreis naar Palembang is nog wel een eindje. Een ritje van circa 4,5 uur met onderweg een lunch. Net als op de heenweg naar de binnenlanden van Zuid Sumatra. Rond 15.00 uur zijn we terug in Palembang. We gaan nog even naar het treinstation Kertapari. Dit is het beginpunt van de trein landinwaarts. En een plaats waar vroeger ook een kazerne lag. Een plek waar pa zeker is geweest. Of het een oud station is weet ik niet. Er is zeker een deel nieuw en de gids zegt dat een deel oud is. Zou kunnen en de plek is hetzelfde. Dus wat mij betreft oke!

Tenslote nog even langs de Moesi (rivier) kijken. Pa sprak daar vaak over. Het is een hele brede rivier en de mensen leven er langs en op. Bij mijn bezoek krijg ik het idee dat ze er ook een beetje onder leven. We lopen door de woonwijken die deels onder water staan. Het lijkt me een zeer ongezonde situatie, maar er wordt geleefd. Bekijk het filmpje maar eens en oordeel zelf.

Morgen is het de laatste dag in Palembang. In de ochtend gaan we het werk van de fraters bekijken en nog wat rondtoeren in Palembang. In de avond vertrek ik naar Jakarta met een laatste stop. Ik ga het ereveld in Bandung bezoeken. Een klein eerbetoon brengen aan de dienstmakkers van pa die niet zijn teruggekeerd.  

Politionele acties, wat deed pa?

Op 23 maart 1948 kwam mijn vader in Palembang aan. Dit is de plaats waar ik afgelopen nacht heb geslapen. Mijn vader heeft tot 14 september 1948, dus bijna 6 maanden rondgehangen in de omgeving van Palembang. Toen hij aankwam was de eerste politionele actie voorbij en had zijn legeronderdeel het 5e bataljon, 8e regiment (5.8 RI) geen taak toegewezen. Het was dus vooral verveling en een beetje oefenen. Of misschien wel wennen aan het warme en vochtige klimaat van Zuid Sumatra. Op 14 september 1948 is zijn legeronderdeel landinwaarts verplaatst naar Batoeradja en een maandje later naar Matapoera en daarna naar Simpang. Militair gezien was dit oprukken een beveiliging van een steeds groter gebied. Vandaag ga ik circa 3/4 van deze route volgen van Palembang naar Matapoera. Een reis van ongeveer 200 km en gezien de weg heb je daar ongeveer 5 uur voor nodig. Een mooi tripje dus. 

Het vertrekpunt is Palembang, inmiddels een miljoenenstad. In het fotoboek van pa heb ik een foto van een watertoren gevonden. Deze blijkt er nog te zijn en we gaan er langs rijden. De watertoren is een beetje verbouwd en in de onderbouw is een kantoor gevestigd. Ongetwijfeld dat pa ook daar is geweest, hij heeft er tenslotte een foto van in het boek. Op deze plek sta ik dus in de voetsporen van mijn vader. Toch was de omgeving vast heel anders en heeft hij deze plek ook anders beleefd. Ik kom als vrijwillig toerist en hij was dienstplichtig militair. Ik ga vandaag verder en hij heeft hier maanden rondgehangen. Misschien vooral schoonmaken van de geweren? Ook komen we over de Moesi, de grote en zeer bekende rivier die door Palembang stroomt. Ik heb pa daar vaak over gehoord. 

Het eerste deel vanuit Palembang naar de binnenlanden gaat over een tolweg. Ongetwijfeld een hele nieuwe weg en we kunnen goed vaart zetten. Maar na circa 40 km komt er een einde aan de snelweg. Het wordt een gewone 'provinciale' weg en de vaart gaat eruit. Langzamerhand wordt de bebouwing schaarser en neemt de begroeiing langs de weg toe. Steeds meer rubberplantage's komen in zicht. Dit is waar pa ook regelmatig over sprak. Er zijn heel veel rubberplantage's op Zuid Sumatra en daar komt latex uit. We maken een stop en ga ik wat foto's nemen. Er wordt boomschors afgesneden waarna de latex uit de boom in een bakje drupt en dat is dan de oogst. 

Iets dieper en verder van de weg zijn er olieinstallaties. Boortorens die zwart goud uit de grond halen en vervolgens transporteren naar Palembang. Hiermee is ook duidelijk waarom in dit gebied politionele acties waren. De belangen in rubber en olie moesten veilig gesteld worden. De eerste politionele actie is bekend onder de naam 'product', oftewel de economische belangen waren de drijfveer. En hiervoor was gezag nodig in de gebieden waar dit vandaan kwam. En op Zuid Sumatra was dat o.a. een gebied vanaf Palembang landinwaarts. Op deze route ligt een weg, een spoorlijn en een rivier. Deze route volgde het Nederlandse leger. En de opdracht was deze route te beveiligen. 

Rond lunchtijd maken we een stop bij een restaurant. Mijn gids helpt mij met de bestelprocedure. De procedure is dat er allemaal eten (rijst, vis, vlees, kip, groenten) in bakjes op tafel gezet wordt. Vervolgens ga je eten wat je wilt. Uiteindelijk reken je af wat je hebt opgegeten. En vervolgens worden de bakjes weer aangevuld en gaan ze waarschijnlijk naar de volgende tafel. Oftewel geen afval maar 'hergebruik'. Mijn eten was dus mogelijk ook wat hergebruik? Overigens smaakte de kip en de rendang prima. En de rekening viel mee, omgerekend circa 3 euro. Daarna nog even een flesje Cola voor 30 eurocent en ik kan de middag weer verder. 

Vlak voor Batoeradja maken we een stop bij de rivier de Oban. Het is een rivier door de natuur van Zuid Sumatra en erg mooi om te zien. Eigenlijk precies zoals ik het verwacht had. Bruin water en hele groene bossages langs de rivier. Echt binnenlanden in de tropen. Na Batoeradje (waar pa aanvankelijk ruim een maand verbleef) volgen we de weg naar Matapoera. Dat is de eindbestemming van mijn tocht en daar heeft heeft pa ruim 3 maand verbleven. Hij is vervolgens nog verder gegaan tot Simpang waar hij een maandje is geweest. In deze 4 maand, dus tussen oktober 1948 en februari 1949, is vooral strijd geleverd. Dit was een gevaarlijke periode en dit moet niet fijn zijn geweest. Er waren patrouilles en er moest wachtgelopen worden, vooral bij de spoorlijn en de bruggen. Feitelijk was er een continue dreiging van sluipschutters, hinderlagen en andere bedreigingen. Overiges heeft mijn vader verteld dat hijzelf slechts eenmaal geschoten heeft. Zijn auto werd beschoten en ze hebben teruggeschoten in de bossages. Zonder dat hij wist of er wat geraakt was. 

In deze 4 maanden zijn ook slachtoffers gevallen bij zijn compagnie. Ongetwijfeld jongens die hij goed gekend heeft. Van 1 persoon weet ik dat deze in een vuurgevecht gewond is geraakt en later is overleden. Pa heeft het tijdelijke graf (kruis) voor deze militair gemaakt. In zijn fotoboek heb ik dat gevonden. Bij een hinderlaag zijn 7 personen bijna gelijktijdig omgekomen. Pa was daar niet bij, want dit is gebeurd daags nadat hij zelf per trein naar de ziekenboeg in Batoeradja vertrok. Hij had darmproblemen en werd door de hospik teruggestuurd naar Batoeradja waar het
hoofdkwartier en de ziekenboeg was. Daar is hij lang geweest en later is zijn compagnie (ondersteuningscompagnie, pionspeleton) daar ook gevestigd. Op de dag voordat die ernstige hinderlaag was stapte hij dus in de trein in Matapoera de kant naar Batoeradje op. Dat treinstation is er nog en ik ga erheen. Voor het station neem ik een selfie. Hier sta ik dus opnieuw in de voetsporen van pa. Hij moest eens weten. Zelf had hij geen belangstelling om terug te keren, misschien wel te begrijpen als je weet wat er gebeurd is.

Tot slot rijden we terug naar Batoeradja. Een tocht van ruim 1 uur rijden (35 km). Onderweg is een monument voor de gevallen Indonesiërs. Het blijkt een groot monument maar er is slecht onderhoud. De Indonesische mensen zijn niet gericht op het koesteren van herinneringen en zijn vooral met vandaag bezig. Toch goed om ook bij deze plaats even stil te staan. Oorlog en strijd is iets dat niemand zou moeten willen. En toch helaas nog steeds doorgaat! In Batoeradja is een hotel geboekt. Daar ga ik de dag van vandaag verwerken en wat eten en rust nemen. Morgen gaan we Batoeradja verder verkennen. 

Er is nog meer te vertellen over de situatie in 1947 - 1950 in zuid Sumatra. Ik heb in archieven teruggezocht wat er te vinden is. In bijgaande link tref je een document met een militair verslag. Of in deze link waarmee je een boek kunt lezen over een andere compagnie van hetzelfde bataljon. Dus met zeer veel overeenkomsten. En mocht je meer willen weten? Dan moet je mij er maar eens naar vragen als ik je weer ontmoet.

Tot slot nog een klein filmpje van een vrouw die met de rubberbomen aan het werk is.

 

Naar Palembang, waar pa Nederlands-Indie binnenkwam

Indonesië  is 62 keer Nederland qua omvang en er zijn 14 keer zoveel inwoners (circa 270 miljoen). Dus best een groot land. De afstanden zijn groot en er zijn veel verschillende eilanden. De afgelopen decennia is er een forse economische ontwikkeling geweest. Er is een groot netwerk van luchthavens met veel vluchten om te reizen. En er wordt ook veel gebruik van gemaakt. Vandaag ga ik dat ook doen en mijn reisdoel is Palembang. 

Palembang is de grootste plaats op Sumatra en de 6e stad in grootte in Indonesië.  Er wonen bijna 2 miljoen mensen. In 1948 is mijn vader als dienstplichtig militair naar Nederlands Indië gestuurd. Op 23 maart 1948 is hij per boot (Zuiderkruis) in Palembang aangekomen. Vandaag ga ik dus min of meer naar de plek waar mijn vader 74 jaar geleden is aangekomen. Als eenvoudige jongeman, gestuurd door de koningin, moest hij zijn dienstplicht in de tropen vervullen. Ik ga echter vandaag vliegen, maar ik voel toch een klein beetje dat ik in de voetsporen van mijn vader ga komen. 

De vluchten zijn eenvoudig, we worden redelijk reisvaardig in de Indonesische reiswereld. Geen lange wachtrijen op de luchthaven, soms wel enkele mensen voor je ...! De incheckprocedure gaat wat langzamer maar best goed. Je kunt eenvoudig je koffer doorboeken bij een transit. Want ..., overstappen komt veel voor. Dit keer een overstap op Jakarta airport. Het blijkt een hele ingewikkelde, we komen aan bij gate G46 en we vertrekken even later bij dezelfde gate. Wel in een ander toestel. Het zijn allemaal vrij korte vluchten van 1 a 1,5 uur. Dus eindje taxiën, starten, vliegen, dalen, landen en een stukje naar de gate. De koffer ligt al op de band als we daar arriveren.

Rond 14.00 uur komen we aan en zoals gebruikelijk worden we opgewacht door een van de fraters. We moeten een ritje van een halfuurtje naar het fraterhuis maken. En daarmee leren we het Palembang anno 2022 kennen. Het is een moderne Indonesische stad, oftewel heel druk verkeer met zeker drie banen autoverkeeren veel scooters. En als aanvulling ook nog een lightrail systeem boven de weg. Een lint van betonpanelen kringelt boven de weg en zorgt voor modern vervoer. Hoewel er nog wel veel meer auto's dan treinen zijn. 

Bij aankomst in het fraterhuis wordt ons gevraagd of we nog willen eten. Gelukkig geven we het goede antwoord: Ja. Want de maaltijd stond al klaar. De Take-Away was langs geweest en had een biefstuk, champignonnensaus en aardappelpuree met jus klaargezet. En uiteraard groenten. We laten het ons goed smaken, heerlijk eten. Daarna worden ons de kamers toegewezen en deze zijn prachtig. Dit fraterhuis is in 2019 geheel vernieuwd dus het ziet er prachtig uit. Prima kamer met airco, mooie douche en goed internet. Dit gaat dus zeker goed lukken. 

Vervolgens de stad maar even in. Zou het nog net zo zijn zoals pa het op 18 maart 1950 heeft achtergelaten? Zou er nog iets te vinden zijn van vroeger? Ik heb inmiddels geleerd dat de Indonesische mensen weinig hebben met historie (en architectuur). Dus zou er nog wat ouds te vinden zijn? Ik start deze middag maar met een kleine wandeling. Ik constateer dat het een echte miljoenenstad is geworden. Zeer druk, veel verkeer en eigenlijk best wel een beetje chaos. Heel anders dan het in de oude fotoboeken van pa staat. Kijk maar eens naar de verschillen. 

Tijdens mijn wandeling begint het te stortregenen. Echt iets dat bij de tropen hoort. En meestal is dit wel hevig maar duurt het niet lang. Dus ik ga schuilen bij een afdakje van de winkels langs de straat. En dat doen veel meer mensen, ook veel mensen die op een scooter rijden. Feitelijk valt het hele scooterverkeer stil tijdens de stortbui. En een klein deel blijft stil staan op de weg. Waarom? Het antwoord is eenvoudig, ze staan onder de betonnen weg van de lightrail. En daar is het ook droog. 

Aan het einde van de middag komt mijn gids voor de komende dagen nog even langs. Even checken of het adres waar hij mij morgen moet ophalen klopt en gelijk het programma doornemen. Het lijkt me een fijne vent, het gaat de komende dagen dus vast goed komen. Morgen trek ik met hem landinwaarts in de voetsporen van mijn vader. Ik ben benieuwd wat ik ga tegenkomen. Zijn er nog restanten te vinden van de periode 1948 - 1950? Zou ik mij een beeld kunnen vormen hoe pa dit gebied heeft gezien?  

Laatste dag in Malang

Malang heeft een tropisch savanneklimaat. Dat betekent dat de gemiddelde dagtemperatuur gedurende het jaar varieert tussen de 26 en 28 graden. Oftewel bijna altijd hetzelfde en gezien de ligging op 450 meter hoogte best aangenaam. Voor de Tweede Wereldoorlog gold Malang als een plaats die bij de Nederlanders zeer geliefd was vanwege het heerlijke klimaat. En inderdaad het is zeker aangenaam. Bij het ontbijt vragen we ons af of het zelfs koud is (gezien de ervaringen van de afgelopen dagen) maar gedurende de dag komen we erachter dat het gewoon aangenaam is. Gewoon heerlijk weer. En wat een mooi uitzicht op de tuin vanaf mijn appartementje!

Vandaag evalueren we samen met het algemeen bestuur van de congregatie de verschillende bezoeken die we hebben gebracht. Uiteraard spreken we vriendelijke woorden met elkaar en ook vertellen we de ervaringen die we hebben opgedaan. We vertellen over communiteiten die zeer goed lopen maar ook delen we onze ervaringen met leerpunten die we constateerden. In het overleg met het algemeen bestuur hebben we ook kritisch punten voor de toekomst aan de orde gebracht en konden we suggesties delen wat de betekenis daarvan zou kunnen zijn. Onze bijdrage vanuit de rondreis was daarmee zeker waardevol voor het algemeen bestuur. 

Persoonlijk heb ik geleerd dat Indonesië vooral op zichzelf is gericht. Er is een slechte beheersing van andere talen en ook de belangstelling voor zaken buiten Indonesië lijkt beperkt. Indonesië is ook behoorlijk zelfvoorzienend qua grondstoffen, voedsel, etc. en kan zichzelf vrij goed redden. Hoewel het land qua bevolkingsomvang de 3e op de wereldranglijst is (na China en India) speelt het een vrij kleine rol. Er zijn mogelijk ook weinig bedrijven actief in andere landen en er is beperkt ondernemersvermogen om initiatieven te ondernemen. Mogelijk past dit ook minder bij de cultuur in Indonesië? Het gebrek aan taalvaardigheden zou dit ook lastig maken. 

Politiek gezien is er weerstand tegen Amerika, ik begreep dat acties om delfstoffen goedkoop aan te bieden niet bijdroegen aan een goede relatie. En ook de omvang van de Islam en de houding van Amerika naar de Islam is een negatief punt voor de Indonesiërs. De voormalige relatie met Nederland geeft daarnaast een complexe verhouding met het westen. Ook de Chinezen zijn niet erg geliefd en daarmee is Indonesië  wat makkelijker verbonden met het Rusland van Poetin, hoewel er niet veel interactie lijkt te zijn. Maar de sfeer in de pers over Rusland is anders dan bij ons in Nederland. En met bovenstaande info is dat iets beter te begrijpen. Maar feitelijk verwacht ik dat Indonesië gewoon zo onafhankelijk mogelijk wil zijn en het land bouwt op de pancicila. 

In de middag bezoeken we het Zoölogisch museum in Malang dat is opgezet door de fraters. Twee inmiddels overleden fraters hebben een prachtige verzameling van vooral schelpen en slangen (op sterk water) bij elkaar gebracht. In een museum is dit tentoongesteld en het wordt gebruikt om leerlingen onderwijs te geven. En het zijn heel wat schelpen verzameld. Ik wist niet dat er zoveel waren. Ook wat reptielen en enkele levende exemplaren. Waaronder een soort varaan die ik ook even opgesteld heb. Weet jij de naam van deze reptiel?

Het is nu einde van de middag. Straks nog een ontmoeting met enkele junior fraters en aankomende priesters en dan vroeg naar bed. Midden in de nacht moeten we naar het vliegveld omdat rond 7.00 uur ons toestel al naar Jakarta vertrekt. Daar is een overstap naar Palembang en start mijn bezoek aan Sumatra. Dit is het gebied waar mijn vader in de periode 1947 - 1950 gediend heeft voor Nederland.  Ik ben zeer benieuwd hoe het daar is.

Reizen is ook je laten verrassen

De laatste dag op Flores. Vandaag gaan we terug naar 'huis' oftewel naar ons hoofdadres in Indonesië in Malang (Java). En om daar te komen is een vlucht geboekt van Ende (Flores) met een overstap op Kupang (Timor) naar Surabaya. Het plan is om bij het fraterhuis te ontbijten en daarna naar de luchthaven te gaan. We hebben namenlijk een ochtendvlucht naar Kupang. Als we opgehaald worden uit ons hotel blijkt dat er vluchtproblemen zijn. De ochtendvlucht is vervallen en we kunnen pas om 14.35 uur vliegen. Daarmee hebben we een overstaptijd van 5 minuten op Kupang, zou dat realistisch haalbaar zijn?

Maar eerst het ontbijt. Prima gebakken eitje en dan ...., we hebben plotseling een hele ochtend vrij en kunnen een programma verzinnen. In Ende is slechts één museum, dus dat wordt onze bestemming. Het is een museum over Soekarno, hoe zou het ook anders kunnen? We gaan erheen, dus maar eens kijken wat het is. Het blijkt een klein huisje uit de 30-jaren waar Soekarno een aantal jaren verbannen heeft gezeten. En hij heeft daar vooral gedacht over en geschreven  aan de Pancicila. Zijn bed en wat meubelstukken zijn er nog. Het was wel aardig om te bezoeken maar in een half uurtje heb je het wel gezien. De andere actractie is de kathedraal. Ooit in de jaren 30 gebouwd door de Nederlanders. Ook leuk om te zien, maar in een kwartiertje heb je ook dit gehad. We hebben Ende dus gezien en we gaan terug naar het fraterhuis. Koffie, een biertje en een mooi boek (Revolusi) vullen de rest van de ochtend. Met uitzicht op de zee.

Na de lunch gaan we naar het vliegveld. Het ligt midden in de stad en we zijn er diverse malen langsgereden zonder dat we door hadden dat het een vliegveld was. Nu wel en inchecken kost weinig moeite. Er zijn zelfs twee balies! Vervolgens naar de gate, ook niet moeilijk want vanaf gate 1 vertrekt het enige toestel van deze middag. Dat is ons toestel. Al snel blijkt dat er vertraging op de lijn komt. Om 14.35 uur is er nog steeds geen vliegtuig op het vliegveld, dus we kunnen niet weg. Uiteindelijk vertrekken we met ruim 45 minuten vertraging. Zou dat goed komen? Met een overstaptijd van 5 minuten lijkt het minder aannemelijk dat er gewacht gaat worden. 

Zodra het toestel weer vaste grond heeft schakel ik internet in en kijk ik op flightradar naar het vluchtnummer dat we van Kupang naar Surabaya hebben. De website geeft aan dat het vliegtuig niet in de lucht is, dus blijkbaar op ons wacht? En inderdaad het vliegtuig staat op ons te wachten. We kunnen bijna op het platform oversteken naar het andere toestel, hoewel nog wel even langs de controle. En binnen 15 minuten gaan we weer verder. Het vliegtuig heeft op ons gewacht en zo komen we vandaag toch nog in Surabaya. Zodra we Java bereiken is er laaghangende bewolking. En de bergen prikken er prachtig doorheen. De oude vulkanen ten oosten van Surabaya zijn heel goed te zien. 

Dit vliegveld is veel groter en het kost zelfs moeite om onze afhalers te vinden. Maar ook dat lukt. Met een stop bij een goed Javaans restaurant onderweg arriveren we rond 9.30 uur in Malang. Nog even een biertje, een weblogje schrijven en dan naar bed. Het was een drukke dag. 

Scholing is het belangrijkste wapen voor veranderingen

Vandaag staat een uitgebreid bezoek aan de locatie van de fraters in Ende op het programma. De locatie ligt 10 minuten vanaf het hotel.  En opnieuw valt het op dat er nu nauwelijks toeristen in dit gebied zijn. In het hotel blijken we de enige gasten te zijn en als we iets te drinken willen hebben wordt onze bestelling opgenomen en gaat er even later iemand op een scootertje vandoor. Inkopen doen! De voorraad is dus niet erg groot. Daarom besluiten we ons ontbijt maar op de locatie van de fraters te gebruiken, daar is wat meer keuze en inspraak. Brood met een gebakken eitje is wat ze verwachten dat we eten en dat is prima te doen. 

Na het ontbijt gaan we eerst de school bezoeken. En zoals de titel van deze weblog aangeeft is scholing het belangrijkste wapen voor veranderingen. De fraters hebben dit ruim 100 jaar geleden heel goed gezien en zijn daar goed mee aan de slag gegaan. Het resultaat is dat veel gestichte scholen er nog steeds zijn en er honderden leerlingen profiteren van het onderwijs. En een bezoek van een aantal blanken uit Nederland wordt zeer op prijs gesteld. We zijn een echte attractie voor leerlingen en personeel. Iedereen wil een handje geven, een foto maken of soms een selfie. Wij lenen ons daarvoor en proberen ondertussen nog wat wijzer te worden hoe het op school gaat.

Vooral de docenten Engels spreken mij aan. Dit zijn de enige docenten waar een goede communicatie mee mogelijk is. In een klas waar Engels wordt gegeven mag ik even aan de slag met de leerlingen. Ik probeer wat inderactie te krijgen maar dat blijkt toch vrij lastig. Veel verder als een antwoord op de leeftijd kom ik niet. Ik leer dat de spreekvaardigheid in het Engels van leerlingen en ook van docenten nog vrij slecht is,  ondanks jaren Engelse les. Er zijn nauwelijk media om spreekvaardigheid te oefenen en als je onvoldoende in de praktijk oefent wordt het ook niets. En ondertussen is het gereserveerde karakter van veel Indonesische mensen ook geen uitnodiging om eens lekker Engels met een vreemde te spreken. 

Met een andere docent bespreek ik de politieke en economische toestand in de wereld. Hij is benieuwd hoe wij tegen het militaire conflict in Europa aankijken. Ik vertel hem dat er een grote mainstream is die Rusland als aggressor ziet en dat Europa en de NATO de Oekrainers steunen. De docent vertelt mij dat in de Indonesische media dit andersom is en dat Rusland overwegend gesteund wordt. Overigens begrijpt hij dat niet en heeft hij het idee dat het nieuws hier bijhoorlijk gekleurd is. Mogelijk speelt het koloniale verleden hier ook een rol in en is de president van Indonesie een vriend van Putin. Best ingewikkeld allemaal.

Ook verdiepen we ons in het vak geschiedenis. Helder wordt dat geschiedenis en maatschappelijke vorming als vakken dicht tegen elkaar aanliggen. Feitelijk start de geschiedenis in 1945 bij de Pancilila en worden de themas vanuit deze visie uitgewerkt in karaktervorming van de leerlingen. Omdat deze uitgangspunten identiteit-onafhankelijk zijn kan daarmee de natie Indonesië worden opgebouwd. Dit is een belangrijk wapen van de scholing en is mogelijk een zeer goed instrument. Veel beter als het neoliberalisme in Nederland waarbij het lijkt of iedereen het zelf kan/moet doen en feitelijk het recht van de sterkste geldt. Volgens mij kunnen we hiervan veel leren. De Pancicila is door Soekarno geintroduceerd mede op basis van kennis uit Nederland en de periode dat hij in Ende verblijf. 

Op de school zijn leerlingen vanuit drie identiteiten: rooms katholiek, protestant en moslim. Het grootste deel is rooms katholiek maar de andere stromingen zijn ook vertegenwoordigd. De specifieke lessen over identiteit zijn een keuzevak. Hoewel er geen specifieke protestantse of islam lessen worden gegeven. 

Naast de school zijn er ook twee jongensinternaten. We bezoeken de eetzaal, slaapkamers en studieruimte. Het is er toch wel wat anders dan wij gewend zijn. Slaapzalen met wel 30 bedden, slechte matrassen en geen privacy. Maar waarschijnlijk hebben de kinderen thuis niet veel anders?

Na de lunch nog even lekker relaxen in het hotel. Op 200 meter ligt de Sawuzee, oftewel het water tussen Flores, Sumba en Timor. Feitelijk een randzee van de Indische Oceaan. Het strand is zwart (niet van de mensen maar van het zwarte zand) en het water is heerlijk. Ik heb er prima in gezwommen en ik was er de enige. Druk is het er zeker niet. Waar heb ik eerder alleen in zee gezwommen? Weet je dat nog?

Vulkaan met gekleurde kratermeren

Vandaag hebben we een ritje over Flores te doen, een afstand van ongeveer 150 km, dus niet zover zou je denken. Maar in tijd kost deze trip circa 4 uur en doorkruis je een prachtig natuurgebied op Flores. Van noord naar zuid en van west naar oost. En onderweg gaan we een uniek natuurverschijnsel bezoeken. Een bezoek aan de Kelimutu staat op het programa. Oftewel een bezoek aan de krater van een vulkaan staat op het programma. En daarmee hebben we een redelijk dagvullend programma.

Al vroeg is het tijd om op te staan en tijdens het ontbijt nog een een malariatabletje. Flores staat op de lijst met malariamuggen, met het advies hiervoor middelen te gebruiken. Hoewel ik de muggen tot op heden niet of nauwelijks heb gezien volg ik het advies van de GGD. Een dag voordat we naar Flores zijn gegaan begon de dagelijkse inname van 1 pilletje en 7 dagen na het verlaten van het gebied kan ik hiermee stoppen. En daarmee heb ik straks ook de risico's op Sumatra beperkt. Mooi dat deze middelen er zijn. 

De rit naar de Kelimutu is een prachtige rit. Langs de zee, door bergen met grote variatie in de tropische flora. Uiteraard palmbomen en veel wat daar op lijkt. Ook bananen en vooral een welderige groene vegatatie. Rond koffietijd bereiken we een cafe/restaurant aan de voet van de Kelimutu. We nemen koffie en bestellen gelijk de lunch, zodat de restauranthouder zijn inkopen daarvoor kan gaan doen. Dus als we later met de lunch terugkomen hoeven we daar geen uren meer op te wachten. Efficiënt toch?

De tocht naar het begin van de wandeling naar de Kelimutu is vooral een bergweg omhoog. Het is rustig en het wordt ons steeds duidelijker dat als gevolg van covid de toeristen zijn weggebleven. En ook nog niet teruggekeerd zijn. Bij het begin van de wandeling zijn veel lege toeristische winkels en geen mensen. Feitelijk zijn we bijna de enige toeristen. Oftewel het reisadvies is: kom gerust, het is rustig. Tenzij je vooral de drukte zoekt. 

De wandeling omhoog naar 1.600 meter is prachtig. Ruim 200 treden door een prachtig natuurgebied en uiteindelijk prachtige vergezichten op de krater van de vulkaan. Er zijn drie meren in de krater en ieder meer heeft een andere kleur. Doordat het water op verschillende mineraallagen stoot, veranderen de kleuren van de meren. In de afgelopen honderd jaar zijn er verschillende kleuren geweest. Het is er zo rustig dat je feitelijk alleen de ademhaling van je eigen gezelschap hoort. En natuurlijk de geluiden die de natuur geeft. Erg mooi!

Na dit mooie uitstapje is het nog 2 uur rijden naar Ende. Dit is de volgende bezoeklocatie en ook daar is weer een klooster van de fraters, een school en een internaat. Vandaag alleen een bezoek aan het klooster en een kennismaking met de daar woonachtige fraters. En uiteraard een drankje, eten en gezelligheid. We slapen in een hotel, vlak bij zee. Nog even een bezoekje aan het strand en opnieuw blijkt dat er geen enkele toeristische activiteiten zijn. Feitelijk zijn er alleen lokale mensen en vooral kinderen die in de zee zwemmen en spelen. En veel rommel op het strand. Opruimen zou een prachtige opgave zijn en je zou daar echt resultaat mee kunnen boeken. Maar je moet er wel oog voor hebben. 

En we boffen erg. Het is al dagen prachtig weer. Rondom de 30 graden, heerlijk zonnig en prima vooruitzichten. Wat wil je nog meer? Een biertje? Ook dat is er, en als je deze tijdig in de koelkast zet is deze nog koud ook! 

Mooie natuur en mooi werk van de fraters

Vandaag staat een tocht naar het westelijke puntje van Flores op het programma. Het wordt een tocht van circa 3 uur (135 km)  per auto over de voormalige 'Wilhelminaweg'. Dit is de (enige) weg die van oost naar west op Flores loopt. En we rijden vandaag het stuk vanaf Maumere waar we logeren. Het is een weg die eerst langs de noordkust loopt, vervolgens door de bergen gaat (over een pas) en daarna langs de zuidkust. In Pulsa gaan we een locatie van de fraters bezoeken.

De tocht loopt door een typisch Indonesische omgeving. Eenvoudige en kleurige huizen, sommige zijn een bouwval of gemaakt van slechts enkele houten panelen. Veel dakplaten zijn van metaal. Opvallend is dat er geen wet op de lijkbezorging is en dat veel mensen het graf van hun geliefde bij huis hebben gemaakt. En vaak zijn dit mooie kleurige graven die eruit springen. Waarschijnlijk geeft dit fijne herinneringen voor de bewoners? Na enige tijd klimt de weg en uiteindelijk komen we op de pas met de naam Ile Wengot. Boven op de pas, midden in het bos, hebben we een pauze. De geluiden van krekels en andere faunabewoners zijn overheersend aanwezig. Een bijzondere ervaring.

Rond koffietijd komen we aan in Pulsa. En net als altijd staat hier de koffie met een taartje weer klaar voor ons. Dit keer chocoladecake, best lekker. Nadat de inwendige mens is versterkt krijgen we een rondleiding over het terrein. Er is een kloosterhuis van de fraters waar de groep samenleeft. Je kunt je bij zoiets een woongemeenschap van 6 tot 8 fraters voorstellen. Ieder heeft een eigen kamer met bed, bureau, kast en sanitair en het leven is vooral gemeenschappelijk. Dus er is een soort woonkamer voor de recreatie en om te eten en veelal een mooie buitenruimte om in de schaduw, met een beetje wind, buiten te zitten. En daar het leven te delen. Vroeger droegen de fraters 'bedrijfskleren' en je moet daarbij denken aan een witte mantel en als sierraad een kruis met Jezus. Tegenwoordig wordt dit bijna niet meer gedragen. Er zijn enkele die het nog op de feestelijke momenten doen. Fraters zijn ingetreden en hebben een levenslange gelofte afgelegd. In de praktijk kunnen zij hele verschillende werkzaamheden doen. Bij de fraters van Utrecht zijn veel mensen betrokken bij het onderwijs aan jongeren, dit is de specialiteit die zij hebben. Dus leerkracht, schooldirecteur, administratie, tuin, etc. zijn de dagelijkse bezigheden. 

Op de locatie in Pulsa is een middelbare school, voor honderden leerlingen. En er zijn ook twee internaten voor zowel jongens als meisjes. Hier zijn totaal circa 80 deelnemers, veelal vanuit plaatsen met een te grote afstand of van de eilanden. We bezoeken alle verschillende ruimtes en vooral de ontmoetingen met de leerlingen zijn erg leuk. Stel je hierbij onze Koningsdag voor en wij nemen de rol van de koninklijke familie. Oftewel we ontregelen diverse klassen, laten ons fotograferen of nemen samen een selfie. De muziek klas geeft een mooie uitvoering. Maar zelf gaan we natuurlijk geen oud-hollandse spelen doen. 

Na de rondleiding is het tijd voor een borrel en daarna een lunch. Prima eten en drinken en iedere dag min of meer hetzelfde. Soep, rijst, vlees, vis, groenten, kroepoek en een fruit met mayonaise en kaas als toetje. Het is prima eten.

Na de lunch nog even naar Weri, een plaatsje helemaal op de westkop van Flores. Hier hebben de fraters nog een locatie met een retraitescentrum en een agrarische bestemming. Er worden varkens gehouden, groenten en fruit gekweekt en er is een meranti plantage. Dit laatste duurt natuurlijk even maar wie voor de lange termijn oog heeft zorgt dat er dan ook wat is. Vervolgens is de weg terug nog lang. Langzamerhand wordt het donker en vanaf 17.00 uur rijden we nog 1,5 uur in het donker. Voor wie dit soort landen kent weet wat dat betekent. Eigenlijk levengevaarlijk om nog te rijden. Velen zonder verlichting en toch maar raak rijden. Gelukkig gaat het goed en veilig komen we in ons hotel aan. Het was weer een mooie dag. We hebben mooie natuur gezien en mooi werk van de fraters. 

Een zondagse beschouwing

Het licht komt mijn kamer binnen en ik heb heerlijk geslapen. Deze reis voor het eerst met de luxe van lakens, een goed matras, een airco en geen moskee in de buurt. Met deze ingrediënten kan ik goed slapen. Een Indonesisch ontbijtbuffet staat klaar in het restaurant. Oftewel rijst of nasi? Vlees of vis? Hoewel ook een tosti tot de mogelijkheden behoort. Mits je van zoetigheid houdt. 

Het is zondag en we hebben afgesproken om naar de tweede dienst te gaan. Uitslapen dus. De kerkdienst begint om 8.00 uur (de eerste om 6.00 uur), Het is dus net wat je gewend bent. Het is lekker vol in de dienst en zelfs de weg voor de kerk is afgezet voor de bezoekers. We zijn de enige blanken in de dienst en de voertaal is Indonesisch. Dus, waarschijnlijk een prima dienst maar van de boodschap heb ik niet zoveel begrepen. Het kinderkoor klonk mooi en de eucharistieviering is waarschijnlijk standaard en dus best wel te begrijpen. De collectezak is een houten box met een klein gleufje en een deksel. Om het papiergeld naar binnen te wurmen kun je het beste de deksel even liften omdat dan het geld het makkelijkst naar binnen kan.

Na de kerkdienst nog even wat drinken met een eitje en daarna een rondleiding van het complex van de fraters in Maumere (hoofdstad Flores). Er is een grote middelbare school en er wordt op verschillende niveaus lesgegeven. Het onderwijssysteem in Indonesië wordt op bijgaande website verder uitgelegd. De school die we bezoeken heeft bijna 1.500 leerlingen en ziet er succesvol uit. Het lijkt een van  betere locaties van de fraters. Uiteraard gaat het wat anders dan bij ons. De digitalisering van het onderwijs is veel minder dan bij ons. Iedere leerkracht heeft in de docentenkamer een eigen bureau, liefst met veel boeken en papieren. Dan doe je het goed. Een flexbibele werkplek met zoveel mogelijk digitaal werken is hier niet aan de orde. En ondertussen is er bij de klaslokalen een apparaatje om een vingerprint te nemen. Daarmee kan de aanwezigheid van de leerlingen worden gecontroleerd en verwerkt. Best hip toch? Nu nog rechstreeks aansluiten op Magister?

Ook bezoeken we het postulaat (meerjarige opleiding tot frater). We ontmoeten de studenten en er volgt een wederzijdse kennismaking. Hoewel in het middelbaar onderwijs 3 uur per week Engels op het programma staat blijkt het niet mogelijk om deze taal met elkaar te spreken. Omdat de docenten Engels vaak de taal ook nauwelijks spreekvaardig zijn, is het actieve gebruik van het Engels slecht ontwikkeld. Via wat tolken van Wilfried komen we toch meer te weten over de aspirant fraters. Het blijken jongelui van circa 20 - 25 jaar die vooral graag met jongeren willen werken. Ze geven aan dat hierin de reden ligt om zich te willen aansluiten. Veel aspiranten willen docent worden. Ook zijn er drijfveren om in een groep met jongeren te willen wonen/leven. Een enkele ziet uit naar het dragen van de bedrijfskleren (hoewel dat nauwelijks meer gedaan wordt). 

We beëindigen ons bezoek aan het postulaat met een gezamenlijke maaltijd. Hoewel de plaatstoewijziging voor mij wat ongebruikelijk is. We zitten min of meer op het toneel te eten en de jongelui op de tribunie. Maar als iedereen daar gelukkig mee is vind ik het ook best. 

De zondagmiddagwandeling gaat naar zee. Het is een korte wandeling van 5 minuten en we zien wat (hobby)vissers. Leuk om te zien. Ook blijken er nog veel beschadigingen te zijn van een tsunami van jaren geleden. Nog steeds niet allemaal hersteld! Ondertussen is het rond 14.00 uur wel erg warm om te wandelen, dus snel maar even het zwembad in het hotel proberen. Dat werkt prima, heerlijke afkoeling. En straks de zondagmiddagborrel en daarmee is deze weblog ook weer af. 

Vind je het leuk om via deze weblog met mij op reis te zijn? Ik zie uit naar je appje/email o.i.d. zodat ik weet dat je meeleest? Is het leuk of wil je mogelijk iets specifieks weten? Laat het me weten. Ik zie uit naar je reactie.